کتاب عرفان اسلامی: برگزیده و خلاصه شرح آیت الله جوادی آملی بر تمهید القواعد

کتاب «تمهید القواعد» نوشته ی صائن الدین علی بن محمد ترکه اصفهانی است که شرحی بر کتاب «قواعد التوحید» تألیف ابو حامد محمد ترکه می باشد. انتخاب عنوان تمهید برای این کتاب از آن جهت است که در این کتاب نکاتی از حکمت و عرفان بیان شده که فهم آن ها مقدمه ی فهم رساله ی قواعد التوحید است. در این کتاب، زیر بنا و مهم ترین مسئله ی عرفان نظری که «توحید وجود» است، با ادله و براهین فلسفی به اثبات رسیده و شبهات و ایراداتی را که پیرامون این مسئله وارد شده، رفع نموده و مسائل دیگری از قبیل ظهور وحدت در کثرت و پیدایش تعیّنات و ویژگی های انسان کامل را بیان کرده است. کتاب تمهید القواعد از قدیم الایام مورد توجه و تدریس علمای حوزه علمیه بوده و بعد از تدریس حکمت متعالیه و قبل از کتاب شریف فصول الحکم، به آن اهتمام داشته اند. از جمله افرادی که به تدریس این کتاب پرداخته اند، استاد بزرگوار حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی (حفظه الله تعالی) است. استاد ضمن شرح کتاب، به نقد و بررسی آن نیز پرداخته اند و نقاط ضعف و اشکالات آن را تبیین و در پایان در مبحثی جداگانه تحت عنوان «وحدت شخصی وجود و ارجاع تشکیک از بود به نمود» پس از بیان اشکالات وارد بر براهین وحدت شخصی وجود در این کتاب که نوعاً بر سایر براهین عرفا نیز وارد است، برهانی را به نقل از علامه طباطبایی (رحمة الله تعالی) بیان می کند که علاوه بر خالی از اشکال بودن آن، به عنوان اولین مسئله ی فلسفی نیز مطرح است. کتاب حاضر، برگزیده و خلاصه ای از کتاب «عین نضّاخ» شرح آیت الله جوادی آملی بر تمهید القواعد است. در این کتاب، سعی شده است تا برای افراد غیر حوزوی که مقداری با مبانی حکمت متعالیه خصوصاً علم النفس و برهان صدّیقین آشنایی دارند، مجموعه ای با این ویژگی ها فراهم گردد:

1- متن عربی تمهید القواعد حذف شده است.

2- گزینش مطالب به گونه ای است که فقط مطالب عرفانی به طور کامل و مشروح آورده شود و از بیان اصطلاحات و براهین فلسفی پرهیز شده است

3- تمام مطالب از متن کتاب می باشد و از خارج کتاب مطالبی اضافه نشده است و در مواردی هم که نیاز به اضافه کردن مطالبی بوده، داخل قلاب و یا در پاورقی ذکر شده است.

4- براهین اثبات وحدت شخصی وجود که از سوی مصنّف مطرح و طبق نظر آیت الله جوادی آملی مورد اشکال هستند، حذف شده و برهان علامه طباطبایی بر وحدت شخصی وجود، جایگزین شده است.

5- شبهات و اشکالات و جواب ها بر مسائل مختلف که قسمت زیادی از کتاب را فراگرفته، حذف شده اند.