کتاب بلد الامین و الدرع الحصین

کتاب البلد الامین و الدرع الحصین نوشته شیخ ابراهیم بن علی عاملی کفعمی ، صاحب کتاب شریف مصباح کفعمی، متوفای ۹۰۵ هجری است.

الشیخ تقی‌الدین ابراهیم بن علی عاملی کَفعَمی (۸۴۰-۹۰۵ق)، از عالمان شیعه در قرن نهم هجری. وی در جبل عامل لبنان می‌زیسته و نسبش به حارث همدانی می‌رسد. وی تألیفات متعددی در علوم مختلف دارد. ابراهیم کفعمی در علوم مختلف چون (عرفان، سیر و سلوک، ادبیات، شعر، تاریخ، دعا و زیارات) تألیفاتی دارد. مصباح و البلد الامین از مشهورترین آثار کفعمی است.

موضوع کتاب، ادعیه و اوراد و زیارات و اعمال السنة است. مؤلف کتاب برادر شیخ شمس الدین محمد جبعی عاملی، جد شیخ بهایی است. کفعمی کتاب شریف «البلد الامین» را مدت‌ها قبل از مصباح خود تالیف نموده و تمام مطالب مصباح را در بر دارد و علاوه بر آن اضافات فراوانی نیز در آن هست.

• ترتیب مطالب :

مؤلف در ابتدای کتاب، آدابی از جمله آداب تخلی [۱] ، آداب نماز [۲] و کفن و دفن میت و... را بیان کرده، سپس آداب نمازهای یومیه و تعقیبات نماز را بر شمرده است. ادعیه اوقات مختصه و ادعیه ایام هفته عنوان‌های بعدی کتاب است. کفعمی در این قسمت برای هر روز از ایام هفته چندین دعا و حرز آورده است. پس از ایام هفته، شروع به ذکر اعمال و ادعیه ماه‌های سال کرده و ابتدای آن را ماه شریف رجب قرار داده است. کفعمی زیارات متعددی برای پیامبر و ائمه علیهم‌السّلام ذکر کرده و زیارات ایام مخصوصه را با آداب آن مانند غسل زیارت و... آورده است. در پایان نیز مناجات‌های ائمه و ادعیه یوارده در مناسبت‌های گوناگون مانند دعای کمیل ، جوشن کبیر ، جوشن صغیر ، دعای فرج ، توسل و... را ذکر نموده.حسن ختام کتاب شریف البلد الامین دعای «الاسماء الحسنی» ، مروی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌ و‌آله‌ وسلّم و دعای تهلیل قرآن است.

• ترجمه کتاب :

کتاب البلد الامین یک بار توسط سید محمد باقر زواره‌ای اصفهانی و یک بار توسط ملا محمد حسین بن شاه محمد ترجمه شده است. البته چون هر دو ترجمه در عهد صفویه بوده بعضی از صاحبان تراجم احتمال داده‌اند که هر دو ترجمه یکی باشد و اشتباها به دو نفر نسبت داده شده باشد.

• منابع کتاب :

شیخ ابراهیم کفعمی رحمة‌الله‌علیه در پایان کتاب خود بیش از ۲۰۰ کتاب نام برده که از مآخذ کتابش می‌باشند. شیخ آقا بزرگ تهرانی در الذریعة نام کتاب‌ها را ذکر کرده و در ذیل همه ی آنها اشاره کرده که از منابع البلد الامین هستند.

• اشکالات کتاب :

جای بسی تاسف است که در چاپ کنونی کتاب البلد الامین بسیاری از نکات مهم رعایت نشده، از جمله:

۱ . نام کتب منبع، که کفعمی در پایان کتاب ذکر کرده بود ساقط شده است.

۲ . در نسخه اصلی البلد الامین تمام صحیفه سجادیه آمده و کفعمی شرحی در پاورقی کتاب بر آن نوشته است که متاسفانه در این چاپ موجود نیست (البته کفعمی کتابی مستقل نیز با نام شرح صحیفه سجادیه دارد که غیر از حواشی البلد الامین است).

۳ . در نسخه اصلی کتاب، کفعمی رساله «دعوات الاسماء فی شرح اربعین اسما من اسماء الله» شیخ شهید سهروردی را خلاصه کرده و به آخر کتاب اضافه کرده است که در نسخه حاضر موجود نیست.

۴ . علاوه بر موارد بالا، مصنف حواشی فراوانی بر کتاب شریف البلد الامین داشته که بنا به نقل الذریعة و اعیان و... بسیار ارزشمند بوده و در نسخه‌های آنان موجود بوده است، اما در چاپ حاضر هیچ حاشیه و تعلیقه‌ای بر کتاب دیده نمی‌شود؛ و این جای تاسف است که برای کم حجم شدن کتاب و به خیال این که کتابی صرفا کتاب دعا است آن همه مطالب ارزنده را به سادگی از دست بدهیم. امید است که مؤسسه‌ای متکفل این مهم شده و کتاب البلد الامین را از نسخ خطی موجود با تمام متعلقات به زیور چاپ بیاراید که مسلما اجری عظیم عند الله خواهد داشت. چاپ حاضر کتاب تنها یک مقدمه در شرح احوالات مؤلف دارد و فهرست مطالب کتاب در پایان آن آمده است.

هیچ گونه تعلیقه و پاورقی نیز در کتاب دیده نمی‌شود. سال انتشار و نام انتشارات نیز در نسخه ی موجود ذکر نشده و تنها در پایان مقدمه کتاب آمده: «کتبه احمد النجفی الزنجانی ۱۳۸۲ ه».

مولف : شیخ کفعمی  (ره)

ناشر : موسسه الاعلمی للمطبوعات بیروت