توانایی دین در برآورده سازی نیازهای گوناگون اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و حقوقی جامعه انسانی و قدرت نظام سازی دین، موضوع این اثر می باشد. نوشته حاضر، متن کامل مقاله "دین و نظام سازی" است که با تکیه بر آثار و دیدگاه های استاد علی صفایی حائری در سال 1378 به "همایش امام خمینی و حکومت اسلامی" ارائه گردید، اما به دلیل حجم زیادش، تنها بخشی از آن، که در ارتباط بیشتری با موضوع همایش بود، در جلد اول مجموعه مقالات آن، به چاپ رسید و اکنون متن کامل آن ارائه گردیده است.
نویسنده به تشریح این مطلب پرداخته که چگونه دین، با مبانی و مقاصد دینی و به وسیله معارف و عقاید، به نظام سازی رسیده و معرفت دینی با عبودیت، به تحول در انگیزه ها، اهداف و روابط، منجر شده و به نظام های مرتبط با نیازهای چهارگانه، پیوند می خورد. وی در نهایت، با طرح پیش فرض هایی، برخی از شبهات حوزه دین و حکومت دینی را پاسخ داده است.