کتاب آموزش فلسفه جلد 1

این اثر، کتابی است وزین و پرمحتوا در زمینه فلسفه اسلامی که تاکنون بارها تجدید چاپ شده است. انتشار این کتاب به همت مرکز چاپ و نشر سازمان تبلیغات اسلامی در دو مجلد صورت گرفته است.

حضرت آیت الله مصباح ابتدا مطالب این کتاب را در مؤسسه در راه حق تدریس فرمودند که مجموعه این دروس به همت بعضی از شاگردان فاضل ایشان گردآوری و تنظیم شد. پس از آن، متن این کتاب به قلم شیوای حضرت استاد و به سبکی بسیار جالب و متقن تکمیل و تحریر گشته و به شکل کنونی درآمده است. دقت استاد در ترتیب مباحث، انتخاب عناوین و واژه های کتاب، آموزش فلسفه را به عنوان یک متن درسی جدید و جذاب از هر نظر، شایان توجه و قابل اتکا نموده است.

چنان که استاد در مقدمه آورده اند: این کتاب ضعف های کتاب های فلسفی رایج در حوزه، و نیز معضلات ناشی از برخوردهای افراط آمیز و تفریط گرایانه دو طیف طرفدار و مخالف فلسفه را در نظر داشته، و کوشیده است تا آن ضعف ها و معضلات را جبران سازد و نگرشی معقول و متعادل درباره این دانشِ بنیادین ارائه کند.

پیش از آن، بر اثر برداشت های نادرست از مطالب فلسفی و تلقیهای ناصحیح از هدف فلسفه، بسیاری در ضرورت، و حتی جواز آموختن این دانش تردید روا میداشتند. از این رو، استاد دَه درس نخستِ جلد اول را به مباحثی مقدماتی برای رفع این سوء برداشت ها اختصاص داده اند. از این ده درس، سه درس نخست به تاریخچه فلسفه میپردازد و ضمن آشنا ساختن دانشجو با مبدأ پیدایش و سیر تطورات و تحولات این علم، او را به مطالعه مباحث تاریخ فلسفه فرامیخواند. درسهای چهارم تا ششم با تعریف علم و فلسفه، رابطه آن دو را با یکدیگر تبیین میکند. در درس هفتم ماهیت مسائل فلسفی، مبادی فلسفه و هدف آن روشن، و در درس هشتم روش تحقیق در فلسفه ارزیابی میشود. درس نهم رابطه میان فلسفه با علوم مختلف را بیان میکند، و بالاخره در درس دهم ضرورت فلسفه و اهمیت یادگیری آن آشکار میگردد و در این زمینه به شش شبهه پاسخ داده میشود.

در این کتاب با ایجاد روحیه نقادی و نقدپذیری در دانشجو، تلاش شایسته ای برای تعالی بخشیدن به فلسفه صورت گرفته است. این شیوه میکوشد تا طرفداری متعصبانه از برخی متون و مکاتب فلسفی را ـ آن گونه که در گذشته تا حدودی رواج داشت ـ منتفی سازد و براندازد.

کتب فلسفی متداول، پُر بود از اصطلاحات گیج کننده ای که فهم صحیح آنها سال ها تحقیق و ممارست می طلبید؛ اما در این کتاب اولاً از به کارگیری اصطلاحات مبهم و غیرضروری ـ تا حد ممکن ـ اجتناب شده است؛ ثانیاً در مواردی که طرح و تبیین مطلب فلسفی، متوقف بر بیان اصطلاح فنی خاصی باشد، آن اصطلاح به روشنی توضیح داده شده است.

از دیگر امتیازات این کتاب درسی که پس از طرح آن به منزله متن درسی، مورد استقبال بسیاری از مراکز علمی حوزوی و دانشگاهی قرار گرفته، آن است که به مباحث مطرح در مجامع فلسفی غربی پرداخته و مدعاهای آنها را در بوته نقد و بررسی نهاده است.

یکی دیگر از نارسایی های کتب فلسفی متداول، عدم تنظیم منطقی و نظام مند مباحث است. کتاب آموزش فلسفه، با رعایت ترتیب منطقی مباحث، از این نارساییها به دور است؛ به گونه ای که مطالب ارائه شده در هر درس، شوق دانشجو را در فراگیری درس بعد برمی انگیزد.

در این کتاب پس از ده درس مقدماتی ـ که ذکرشان گذشت ـ در بخش دوم، مباحث شناخت شناسی مطرح میشود. این بخش به لحاظ منطقی مقدم بر هستیشناسی فلسفی است. شناخت شناسی امروزه کانون بحث و گفت وگوهای جدی در مجامع فلسفی دنیاست.

مباحث هستیشناسی، که بخش عمده مباحث فلسفه اسلامی را به خود اختصاص میدهد، از بخش دوم کتاب آغاز میشود و تا پایان بخش ششم (درس شصتم) ادامه مییابد. بخش هفتم کتاب (در انتهای جلد دوم) به بحث درباره مطالب الهیات بالمعنی الاخص (خداشناسی و مسائل آن) میپردازد.

به طور خلاصه، نظم و دسته بندی بدیع و ابتکاری مباحث، اتقان و استحکام استدلال های ارائه شده، همراه با زیبایی و رسایی قلم نویسنده، این کتاب را به صورت مجموعه ای کامل از دروس فلسفی درآورده است.