کتاب اصول الاستنباط (فی اصول الفقه و تاریخه باسلوب جدید) علامه حیدری

اصول استنباط ترجمه‌اى است فارسى توسط استاد محسن غرویان و دکتر على شیروانى، از کتاب «اصول الاستنباط» على نقى حیدرى در زمینه مباحث اصولى که از آثار ارجمندى است که در محافل حوزوى و دانشگاهى مورد توجه و تدریس واقع شده و جزء اول آن، توسط استاد غرویان و جزء دوم، توسط استاد شیروانى ترجمه گردیده و به همت انتشارات دار الفکر چاپ شده است.

اصل کتاب، پس از مقدمه مؤلف و اشاره‌اى به تاریخ فقه و اصول، در قالب شش عنوان کلى که هر کدام داراى زیرمجموعه‌هاى متعددى است تنظیم شده است و مترجمین محترم، در برخى موارد حواشى مفیدى نگاشته‌اند که در ذیل صفحات آمده است. ترجمه کتاب، تا حدودى روان و سلیس است.

مباحث الفاظ: این مباحث، در جزء اول کتاب، ذکر شده است. مؤلف، در مقدمه کتاب، به تعریف اصول فقه، موضوع هر علم، تمایز علوم، موضوع اصول فقه، مسائل اصول فقه، غایت اصول فقه، و تبویب اصول فقه پرداخته است.

مباحث اولیه: شامل چهار مبحث است که عبارتند از:

حقیقت شرعیّه ۲٫ صحیح و اعمّ ۳٫ اشتراک لفظى در لغت ۴٫مشتّق

باب اول: اوامر: در این باب، هشت بحث آمده است که عبارتند از: مادّه امر و صیغه آن؛ اقسام واجب؛ مقدّمه واجب؛ مقتضى بودن امر به شىء، نهى از ضد آن را؛ امر آمر با علمِ به اینکه شرطِ مأمورٌبه مفقود است؛ نسخ وجوب؛ واجب تخییرى؛ واجب موسّع.

باب دوّم: نواهى: در این باب، سه مبحث وجود دارد: ۱٫ ماده و صیغه نهى ۲٫ اجتماع امر و نهى ۳٫ دلالت نهى بر فساد

باب سوّم: مفاهیم: این باب، مشتمل بر سه مبحثِ مفهوم شرط، مفهوم وصف و مفهوم غایت است.

باب چهارم: عموم و خصوص: این باب، درباره عام و خاص، توافق عموم و خصوص، اجمال مخصّص، عمل به عام قبل از جست‌وجو از مخصّص، آمدن ضمیر به دنبال عام، تخصیص زدن عام به وسیله مفهوم موافق و مفهوم مخالف، آمدن استثناء پس از عمومات متعدد، تخصیص زدنِ کتاب به وسیله کتاب و سنت، بحث مى‌کند.

باب پنجم: مطلق و مقید

مؤلف، در خاتمه جزء اول، به ایضاح برخى از اصطلاحات اصولى پرداخته و آن را خاتمه مى‌دهد.

جزء دوّم، مربوط به مباحث ادلّه عقلى است و مشتمل بر چهار فصل و یک خاتمه است:

فصل اول: قطع: در این فصل، درباره مجعول نبودن قطع، تجرّى و استحقاق کیفر، نقد سخن اخباریان در باب حجیّت قطع، حجیّت قطع

قطّاع، تنجّز تکلیف توسط علم اجمالى، نکات ارزش‌مندى بیان شده است.

فصل دوم: ظن: در این فصل، درباره ظواهر الفاظ، قول لغوى، اجماع منقول و خبر واحد تحقیق به عمل آمده است.

فصل سوم: شک: که به بیان اصول چهارگانه استصحاب، برائت، احتیاط و تخییر مى‌پردازد.

فصل چهارم: تعادل و تراجیح

خاتمه: اجتهاد و تقلید

مؤلف در خاتمه، پاره‌اى از ادله احکام از نظر اهل سنت، مثل قیاس، استحسان، مصالح مرسله، شریعت پیشنیان و مذهب صحابى را مورد انتقاد قرار مى‌دهد.