کتاب عاشورا بررسی و تحلیل حرکت امام حسین (ع) 31

از قیام و حرکت ابا عبدالله الحسین علیه السلام برداشتهای مختلفی توسط متفکرین و صاحب نظران شده است. استاد علی صفایی حائری نیز یکی از همین متفکرین است که برداشت متفاوت و متغایری از این قیام عظیم در نوشته های خود ارائه داده است. ایشان در کتاب عاشورا با سبک وسیاقی جدید و زاویه ی دیدی متفاوت به بررسی و تحلیل حرکت امام حسین علیه السلام پرداخته است.

آنچه در کتاب عاشورا می خوانیم، به طور کلی به دو بحث تقسیم می شود، ایشان در بخش اول کتاب به توضیح پیرامون این مطلب می پردازند که هر زندگی صحنه ی پیکاری است. در طول زندگی، انسان، نه یک پیکار، که چه بسا پیکارهای متعددی را انجام می دهد و این پیکارها با شکل ها و انگیزه ها و هدف ها و مانع ها و نیازهای مختلفی همراه است. 

استاد شکل های گوناگونی را برای پیکار ترسیم می کنند که در هر شکل آن انگیزه ها و هدف ها و مانع های مختلفی وجود دارد و برای پیروزی در آن پیکار نیازهای مختلفی باید تامین گردد. در ادامه این بخش، ایشان انگیزه های مختلفی اعم از ضرورت ها و خود خواهی ها و قدرت طلبی ها و ... را برمی شمارند و همچنین از انگیزه های مسلمِ مجاهد صحبت به میان می آورند و انگیزه ی جهاد اسلامی را آشکار می کنند. همچنین هدف های متفاوتی را بیان می کنند و به تبیین هدف واقعی و هدف اصلی جهاد در اسلام می پردازند. 

در فصل دوم کتاب ، از پیکار امام حسین علیه السلام به این عنوان که این پیکار نیز، پیکاری درصحنه زندگی است، یاد کرده و آن را پیکاری همانند تمامی پیکارها تلقی می کنند با این تفاوت که این قیام عظیم از کاملترین هدف ها و انگیزه ها و آرمان ها برخوردار است و به همین دلیل نیز بزرگترین موانع در سر راه این قیام است و این امام حسین علیه السلام است که با انتخاب خود، درسی به بزرگی طول تاریخ به انسان ها می آموزند.

استاد ابتدا تصویری از این صحنه مبارزه به ما می دهند و به بحث ضرورت درگیری امام می پردازند که این درگیری به خاطر آن بینش ها و شناخت ها و عقیده ها، قطعی است. سپس ایشان به برخی از تحلیل های پیرامون این واقعه می پردازند و علت تعدّد این تحلیل ها را که گاهاً تضاد با یکدیگر هم دارند، چند بعدی بودن این واقعه می دانند. استاد به بررسی و نقد برخی از این تحلیل ها می پردازند که شهادت انتخاب است نه هدف و شفاعت نتیجه است نه مقصد، و هدف با انتخاب و اثر متفاوت است.

از دید استاد مسائلی مانند مسئله ی شهادت و شفاعت، امر به معروف و مبارزه با ستم، تشکیل حکومت و... هیچ یک هدف امام حسین علیه السلام برای قیام و جهاد نبوده است، بلکه این مسائل در معیّت و همراهی با هدف اصلی امام در بوجود آمدن این واقعه بزرگ هستند. ایشان پس از توضیح درباره این مسائل که هدف امام فراتر از شهادت و امر به معروف و تشکیل حکومت و... بوده است، به ابعاد مختلف این داستان می پردازند و در پی یافتن یک تحلیل که همه این ابعاد را توضیح می دهد، مطالبی را اشاره می کنند.

استاد به عنوان آخرین بخش کتاب، به تبیین هدف و انتخاب امام حسین علیه السلام از دیدگاه خود پرداخته است و با طرح هدف، راه های پیش روی امام را بر می شمارند و در نهایت از این مسئله پرده ابهام بر میدارند که چرا امام حسین علیه السلام شهادت را انتخاب کرد.

مولف :استاد علی صفایی حائری

 ناشر : انتشارات لیله القدر