از مهمترین شرح های فصوص الحکم ابن عربی، می توان به شرح قیصری اشاره کرد که به دلیل قلم روان و استادانه او در تعلیم عرفان مورد توجه قرار گرفت و در حوزه های علمیه، کتابِ درسیِ عرفانِ نظری شد. از ویژگی های این کتاب مقدمه تفصیلی قیصری است که اُمهات مسائل عرفان نظری را در دوازده فصل به بند کشید. به هر روی درکِ متنِ فخیمِ فصوص و فهمِ ظرافت هایِ شرحِ قیصری برای هر طلبه ی عرفان آسان به نظر نمی رسد. حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی که بر مبانی حکمت متعالیه و عرفان نظری تسلط دارند، به تعلیمِ شرحِ قیصریِ فصوص در سایه نظر به دیگر شرح ها و کتابهای عرفانی و با استفاده از مبانی حکمت متعالیه پرداخته اند. این نکته توجه پذیر است که به دلیل اُلفت قیصری و دیگر شارحان فصوص به حکمت مشائی نتوانسته اند آن گونه که درخور مطلب است به تبیین استدلالی مبانی عرفان نظری بپردازند. از این رو معظم له با تسلطی که بر مبانی حکمت متعالیه داشته اند، به فراخور بحث با نگاه انتقادی به شرح قیصری و متن فصوص برخی نکات ارزشمند را یادآوری کرده اند. بنابراین نباید درس گفتارهای استاد را صرف تبیین و روشن سازی شرح قیصری بر فصوص الحکم ابن عربی دانست، بلکه ظرافت های نگاه حکیمانه ایشان در میان مطلب هویداست. از مجموعه این درس گفتارها، جلد اول تحریر شرح فصول الحکم با عنوان «عقلانیت شهود» آماده شده است که به محضر طالبان عرفان نظری تقدیم می گردد. حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی در کتاب «عقلانیت شهود ؛ تحریر فصول الحکم قیصری» فرصت علم و علمی را مغتنم شمرده و از چند جبهه با رویکرد تحریری به ابعاد کتاب اسطوره‌ای فصوص الحکم جناب محی‌الدین ابن عربی پرداخته و با توجه به شروح و تعلیقات مختلف و با محوریت شرح جناب قیصری به بیان و تبیین این متن استثنایی اهتمام ورزیده است. پیش بینی می شود این مجموعه در ۱۶ مجلد تنظیم و منتشر شود. فهرست جلد اول کتاب: سخن ناشر مقدمهٴ مؤلف عرفان عملی، عرفان نظری و عرفان نقلی. دو مشرب «گزارش مشهودات» و «تبيين برهانی» در عرفان نظری سرّ سير تاريخی تدوين عرفان نظری. دو منطقه ممنوعه عرفان نظری. قلمرو مشترک فلسفه و عرفان نظری. كاركرد عقل نظری در علوم تجربی، تجریدی و شهودی شهود علل برتر در عرفان. کار عقل مفهومياب.. وحدت نفس و پيوند ادراکات حسی، عقلی، شهودی تفاوت مفهومسازی عقل در امور حسی و شهودی حضور نفس در مراتب قوی و اخذ مفهوم از همه مراتب شرط عقلی کردن شهود قلبی و تجربه حسی نیاز عقل مفهومی به شهود قلبی. دلیل تاريخی مبرهن نشدن بسياری از مشهودات عرفانی دلايل رکود عرفان در حوزه‌ها تنظير نسبت حکمت و عرفان شهودی به نسبت منطق و حکمت انكار عرفانی و انكار عرفان نظری. امتياز روش عرفان نظری با مکاتب فلسفی حمل حقيقت و رقيقت، و حمل ظاهر و مظهر سهم دليل نقلی در روش فلسفی و عرفان نظری تمایز موضوعی فلسفه و عرفان نظری. تمايز کلی مفهومی و کلی سعی در فلسفه و عرفان نظری تفاوت سير فلسفه و عرفان نظری در بحث از واجب مصونيت عرفان نظری از خطر مغالطه توسل و توصل پشتیبانی فلسفه الهی از ساير علوم نقلی و عقلی خلاصه و نتيجه مطالب «مقدّمه» حمد و تنزيه خداوند فيض اقدس و مقدس. اشتمال فيض اقدس بر ممتنعات عقلی و عرفانی بيان امام رضا علیه السلام در اعم بودن علم الهی نسبت به حقايق عينی ظهور عينی اعيان ثابته امکانی با فيض مقدس آميختگی حمد و تسبيح خداوند تجلّی نخست و ظهور خليفهٔ خداوند دليل قرين بودن تصليه بر پيامبر با تحميد و تسبيح خداوند معنای «الأمم» در عبارت قيصری بهره‌وری قيصری از شرح صدر الهی و تعليم عبدالرزاق کاشانی بيان اجمالی معنای خاتميت ولايت مقيده ابن عربی معلم اول و دوم در اصطلاح فلسفی و عرفانی فصوص الحکم از زبان قيصری انگيزه نگارش شرح فصوص.. عملكرد قيصری در شرح فصوص.. فصل‌ها و مطالب مقدمه قيصری شرح قيصری و مدح امير محمد بن منصور جايگاه استدلال و برهان در عرفان. بی‌نيازی اهل شهود از استدلال. نجات از مراتب شرک.. شهود واحد قهار تناسب ميزان و موزون در مفاهيم و حقايق موازين قسط حقايق مشهود. الفصل الأول: في الوجود وأنّه هو االحق فصل اوّل: حق و هستي محض مطالب فصل. مفهوم و مصداق «حق» و «هستی مطلق» اقوال سه‌گانه دربارهٔ وحدت و کثرت مصداق هستی ثبوتی و يا سلبی بودن وصف کثرت برای وجود تفاوت اطلاق ذاتی وجود با اطلاق مفهومی ماهیات اطلاق حقیقت هستی و تمایز لا بشرط قسمی و مقسمی معیت حق با اشیاء با تجلی اطلاقی هستی تنزه حق از محدودیت تجلّيات احكام سلبي و ثبوتي وجود مطلق. جوهر نبودن وجود. عرض نبودن وجود. اصالت وجود و بداهت آن در عرفان شهودی دلیل انتقال بحث از اصالت وجود به اعتباری نبودن آن برهان بر اعتباری نبودن وجود. چگونگی تقدم و معيت حق نسبت به موجودات نقد قيصری بر استدلال اعتباری بودن وجود اشکال وارد بر نقد قیصری. اعتبارات چهارگانه مفهوم و مصداق وجود اعم بودن وجود. احاطهٔ وجود نسبت به عدم. بديهی بودن مفهوم و تحقق هستی. تفسیر آقا علی حکيم از ماعرفناک حقّ معرفتک احاطهٔ فراگير و سِعِی هستی. تقوم اشيا به هستی. نبودن واسطه بين وجود و عدم. وساطت ماهيت حقيقيه بين وجود و عدم مقيد ضد و مثل نداشتن وجود. ظهور ضد و مثل به وجود. ظهور نقيضان به وجود. جمع دو ضد و دو نقيض در هستی مطلق خروج تخصصی نقيضان از احکام تناقض در وحدت اطلاقی وجود چگونگی جمع متقابلان در وجود عقلی. چگونگی بحث از نقیض وجود در فلسفه انقسام و تجزی ناپذیری. اشتداد و تضعّف ناپذیری. خير محض بودن. قيوم و قائم به ذات بودن. ازليت و ابديت، و اول و آخر بودن. ظاهر و باطن بودن. عالم بودن. دو برهان بر عالم بودن هستی مطلق. جریان برهان دوم نسبت به همه صفات کمالی نقد کلام بوعلی دربارهٔ بازگشت اراده به علم استناد کمالات مقيد به وجود مطلق به حسب مراتب مظاهر وحدت اطلاقی و نفی وحدت مقابل کثرت تعين ذاتی و سلب تعین به غیر وحدت نفسی و وحدت ظلی و وحدت مقابل کثرت نور محض بودن. معلوم و قابل شناخت نبودن ذات برای غیر نفی فنا به معنای نابودی. ظهور و بقای وجه الله در حالت فنا مدار اتحاد موضوع و محمول. یحذرکم الله نفسه قابل تعریف نبودن وجود به کون، حصول، تحقق و ثبوت فیض منبسط ظل نخست و عام هستی. اسماء و صفات حق سبحانه و تعالی. معیت حق تعالی با اشیا عینیت و غیریت حق تعالی با اشیا غیب مطلق و غیب در برابر شهادت.. ظهور مطلق و ظهور در برابر بطون. ضرورت شرح عینیت و غیریت در کنار یکدیگر تنزه صفات ذاتی از تعین به مراتب هستی ظهور و خفای هستی مطلق. قیامت کبری و صغری و نفخ صور اول و دوم ماهیات، ظل ظل هستی مطلق عینیت علم حق به ما سوی با علم به ذات احاطه و قرب حق در آیات و روایات اشارات یکم. تعلیقهٔ آقا محمدرضا قمشه‌ای دربارهٔ حقیقت واجب وجود لابشرط قسمی ظل وجود لابشرط مقسمی توحید خاص و توحید خاص الخاص... عقل تفصیلی و اصطلاح عرفانی قلب.. دوم. احدیت در بیان عبدالکریم جیلی. تنبیه للمستبصرین بلسان أهل النظر: تنبيهات عرفاني و براهين فلسفي بر وجوب حقيقت وجود برهان اوّل بر وجوب حقیقت وجود. اشکال اوّل مبنی بر اعتباری بودن وجود پاسخ اوّل: بی‌نیاز نبودن امر اعتباری از علّت پاسخ دوّم: اثبات اصالت وجود. اشکال دوم: استدلال شیخ اشراق بر اعتباری بودن وجود نقد استدلال شیخ اشراق. دفع توهم وجوب همه وجودها مقدمات پنهان برهان اوّل. استدلال قیصری بر اصالت وجود. نقد برهان تنبیه اول. بیان دیگر قیصری و نقد آن. تنبیهٌ آخر: تنبیه دوم. برهان اول: از طریق نفی ماهیت از وجود نقد برهان: نیاز برهان به نفی امکان فقری. برهان دوم: موجود بودن وجود به ذات خود اشکال: خارج محمولِ نسبی بودن مفهوم وجوب پاسخ قیصری: کفایت تغایر اعتباری برای انتزاع مفهوم وجوب پاسخ فاضل تونی: نسبی بودن وجوب به معنای شدّت وجود چگونگی اقتضای عدم به ممتنع و اقتضای وجود به واجب نقد برهان دوم: کوتاهی برهان از اثبات ضرورت ازلی برهان سوم: غنای وجود از ماسوی. اشکال: کلی طبیعی بودن وجود. پاسخ: نفی کلی طبیعی بودن وجود. نفی نیاز کلی طبیعی به عوارض... بیان قیصری دربارهٔ نیاز تعینات به کلی طبیعی دلیل فلسفی نیاز کلی طبیعی به تعینات منوعه و مشخصه ابتنای مدعای قیصری بر مبانی عرفانی. ضرورت رعایت تعبیر اهل نظر در گفت‌وگوهای مفهومی نیاز وجود به حیثیت تعلیلیه و بی‌نیازی از حیثیت تقییدیه تنبیه آخر تنبیه سوم. اثبات وجوب حقیقت وجود از طریق سلب امکان از وجود نقض برهان به وجودهای امکانی....
