کتاب معراج المومن

کتاب "معراج المومن" نوشته مرحوم حجة الاسلام سیدمحمدتقی مقدم (ره) شامل کلیه نمازهای مستحب دوران سال به همراه نمازهایی برای حل مشکلات است.

این ویرایش از کتاب با صفحه آرایی و حروفچینی جدید  برای نوبت نودم به زینت طبع آراسته شده است.

این کتاب از کتابهای قدیمی در بین عموم مردم بوده که به عنوان "معراج المؤمن مقدم" نیز مشهور می باشد.

فهرست کتاب :

• مشخصات کتاب
• اشاره
• مقدمه
• فصل اول: کلیاتی درباره نماز
• اشاره
• حکمت وجوب نماز:
• نماز در قرآن:
• پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و نماز
• امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام و نماز
• فضیلت نماز
• ترک نماز:
• فصل دوم: افعال و اذکار نماز
• اشاره
• اذان و اقامه:
• نیت:
• قیام:
• تکبیرات ابتداییه:
• استعاذه:
• سوره حمد:
• سوره توحید:
• رکوع:
• سجده:
• قنوت:
• تشهد:
• تسبیحات اربعه:
• سلام:
• تسبیحات فاطمه زهرا سلام اللّه علیها
• برخی از مصادر کتاب

گزیده ای از کتاب:

حکمت وجوب نماز:

برای نماز حِکَمِ گوناگونی می توان بیان کرد که شاید بتوان تمام این حِکَم یا قسمت عمده ای از آنرا بر گرد محورهایی که ذکر می شود بیان نمود:

1. نماز امر مولا (اللّه) است و عقل حکم می کند که از امر مولا اطاعت کنیم پس می بایست نماز را بجا آوریم.

در مقدم  اول جای هیچ گونه تردیدی نیست که خداوند نماز را در آیات مکرر قرآن واجب نموده است و در مقدمه دوم که حکم عقل به اطاعت مولا باشد نیز جای شک و شبهه ای نیست و چون هر دو مقدمه جایی برای بحث ندارد، از اینرو می بایست نماز را به جای آوریم.

مرحوم حاجی سبزواری در نبراسش این قسمت را در چند بیت چنین توضیح می دهد:

لا شأنَ للعبدِ سوی امتثال سوی ابتغاء قربه ذی الجلال

بل هو لایملک ذاتا وصفه مشیه و قدره و معرفه

کسر الأیاز للفریده اشتهر و أمر مامورٍ أمیرٍ ماکسر

2. نماز انسان را از غفلت و فراموشی و فریفتگی نجات می دهد و او را به یاد خدا

می اندازد، لذا خدا به آن امر نموده است.

و همین امر شاید مراد از آیه قرآن باشد که «و لَذِکْرُ اللّه ِ الأکبرُ»(1) یعنی نماز بزرگترین یاد خدا است.

و چون یاد خدا است می تواند از فحشاء و مُنْکَر نیز ممانعت به عمل آورد و شاید آیه فوق دلیل برای قبلش باشد که: «أقِمِ الصلوهَ، إن الصلوهَ تَنْهَی عَنِ الفَحْشَآءِ و المُنْکَرِ»

حاجی سبزواری«ره» نیز در نبراس علت مکرر بودن نماز و پی در پی بپاداشتن آن را همین امر می داند.

و الصلواتُ متکرّراتٌ إذ غفلاتٌ متتابعاتٌ

3. نماز نه تنها چون یاد خداست می تواند از گناهان احتمالی آینده جلوگیری کند، بلکه به وسیله آن گناهان گذشته نیز از بین می رود، یعنی نماز می تواند کفاره گناهان باشد.

همان گونه که به وسیله نماز است که آثار ترک اولی از آدم ابوالبشر برطرف گردید، بدین قرار که آدم امر می شود نماز گزارد و در اثر چند بار به پای داشتن نماز آثار ترک اولی از او زدوده می شود و جبرییل در پایان به او می گوید:

«یا آدم مثل ولدک فی هذه الصلوات کمثلک فی هذه الشامه، مَنْ صلی من ولدک فی کلِّ یومٍ و لیلهٍ خمس صلوات خرج من ذنوبه کما خرجتَ من هذه الشامه»

ای آدم همچنان که آثار ترک اولی به وسیله نماز از تو زدوده شد، هریک از فرزندان تو که در شبانه روز پنج بار نماز بخواند گناهانشان از میان می رود، چنانچه آثار ترک اولای تو از میان رفت.

در احادیث فضیلت نماز نیز این جمله وجود دارد که: «لم تبق الذنوب مع الصلاه خمس مرّات»

با پنج بار نماز خواندن دیگر گناهی باقی نمی ماند.

آنچه از حکمت های نماز فعلاً در ذهن این حقیر است، همان مطالب مذکور است ولی لازم دیدم دو نکته را متذکر شوم:

اولاً: آنچه در این بحث به عنوان حکمت از آن یاد شد مسلم است که علّت به معنای فلسفی آن نیست، و اگر در کلام برخی تعبیر به علت را می بینید مراد همان حکمت است.

و ثانیا: تمام مواردی که در فوق تحت عنوان حِکَم وجوب نماز متذکر گردید و مطالبی فزونتر از آنرا می توان از پاسخ امام رضا علیه السلام به سئوال محمد بن سنان دریافت در این پاسخ امام آنچنان که شایسته است حق مطلب را بیان نموده اند: کتب الرضا علی بن موسی علیهماالسلام الی محمد بن سنان فیما کتب من جواب مسائله: «إنَّ عله الصلاه أنّها إقرار بالربوبیه للّه عزَّوجلَّ و خلع الأنداد، قیام بین یدی الجبّار جلَّ جلاله بالذُّلِّ و المسکنه و الخضوع و الاعتراف و الطلب للإقاله من سالف الذنوب وضع الوجه علی الأرض کلِّ یوم إعظاما للّه جلَّ جلاله و أن یکون ذاکرا غیر ناس و لا بَطِر و یکون خاشعا متذلّلاً راغبا طالبا للزیاده فی الدین و الدنیا مع ما فیه من الإیجاب و المداومه علی ذکر اللّه عزَّوجلَّ باللیل و النهار و لئلا ینسی العبد سیّده و مدبّره و خالقه فیبطر و یطغی و یکون ذلک فی ذکره لربّه جلَّ و عزّ و قیامه بین یدیه زاجرا له عن المعاصی و مانعا له من أنواع الفساد»

امام رضا علیه السلام ، در پاسخ محمد بن سنان که از علت و حکمت نماز پرسیده است می فرمایند: علت و حکمت نماز این است که نماز اعتراف بربوبیت پروردگار و منزه دانستن او از همتایی و ایستادن در مقابل او با حالت خضوع و فروتنی و ذلت و خواری است و طلب بخشش از گناهان گذشته، و قرار دادن صورت است بر زمین به خاطر بزرگداشت خداوند، و اینکه بنده به یاد خدا است و او را فراموش نکرده و در مقابل نعمتهایش سرکشی ننموده است و چنین اعلام می دارد که خاشع و متواضع و ذلیل در مقابل خداوند است و از او طلب فزونی در دین و دنیا را می کند و نماز مداومت بر یاد خدا است، تا بنده مولا و تدبیر کنند، امور خویش را فراموش نکند و این به یاد خدا بودن مانع از گناهان و فساد و در آینده می شود.

لازم به تذکر است شیخ صدوق ( أعلی اللّه مقامه الشریف) روایت علل محمد بن سنان را در کتاب شریف «عیون اخبار الرضا علیه السلام » با سه سند نقل می کند که به نظر صاحب این قلم سند اوّل آن معتبر و سند سوم آن صحیح است بنابر این روایت فوق از حیث سند از صحاح شمرده می شود.

نماز در قرآن:

در قرآن فراوان از نماز سخن به میان آمده است و به اقامه آن دستور داده شده و مؤمنین امر شده اند که آنرا با آداب خاص بجا آورند.

علاوه بر این قرآن برای نمازگزاران صفاتی را نیز برمی شمارد و برای آنان امور و مطالبی را نیز اثبات می کند. به عنوان نمونه چند آیه از قرآن را یادآور می شویم که اهمیت نماز از آن به خوبی نمایان است.

«إنَّ الانسانَ خُلِقَ هَلُوعا* إذا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً* و إذا مَسَّهُ الخَیْرُ مَنُوعاً* الّا المُصَلِّینَ* الَّذِینَ هُمْ علی صَلَاتِهِمْ دائمونَ* ...و الذینَ هُمْ عَلی صَلَاتِهِمْ یُحَافِظُونَ* اُولئِکَ فی جَّناتٍ مُکْرَمُونَ»

براستی انسانْ حریص و بی صبر خلق گردیده، چون شر و آفتی به وی رسد جزع و فزع می کند وقتی مال و نعمتی به او برسد بخل می ورزد، مگر نمازگزاران، آنان که بر نمازشان مداومت دارند و... و کسانی که بر نماز خویش محافظت می کنند، اینان در بهشت متنعمند.

در آیات ابتدا سوره معارج زبان حال عده ای است که گرفتار آتش جهنم می شوند، قرآن یکی از علل این گرفتاری را هلوع (حرص شدید) انسان می داند که البته قرآن این صفت را فقط برای کسانی اثبات می کنند که بر نمازشان مداومت داشته باشند.

«الَّذِینَ هُمْ علی صَلَاتِهِمْ دائمونَ»

کسانی که نمازشان ترک نمی شود و همواره بر نمازشان مداومت دارند.

قرآن صفات دیگری نیز برای این نمازگزاران قرار می دهد. و در پایان این صفات، برای دومین بار سخن از نمازگزاران است:

«و الذینَ هُمْ عَلی صَلَاتِهِمْ یُحَافِظُونَ»

و کسانی که بر نمازشان محافظت دارند.

محافظت بر نماز را به معنای رعایت کردن صفات کمال نماز دانسته اند.

پس در مجموع کسانی می توانند هلوع ذاتی را به ناپاکی نیالایند که نماز را برپای دارند و در نمازشان مداومت داشته باشند و صفات کمال آنرا نیز رعایت کنند. آنگاه چنین انسانهایی متنعم در بهشت می شوند که:

«اُولئِکَ فی جَّناتٍ مُکْرَمُونَ»

این عدّه در بهشت قرار دارند و در آن مورد احترام واقع می شوند.

مولف: حجة الاسلام سیدمحمدتقی مقدم (ره)

ناشر :انتشارات مشهد مقدس