کتاب «مکارم الاخلاق» نوشته شیخ جلیل القدر رضی الدین طبرسی، از معروف ترین کتاب‌های این موضوع است که توسط یکی از علمای قرن ششم هجری به نگارش درآمده است.
معرفی اجمالی
روایتی از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم است که آن حضرت می‌فرماید: «بعثت لاتمم مکارم الاخلاق»، یعنی: هدف از بعثت من، بیان خوبی‌های اخلاق است. اسلام دینی است که ارزش فراوانی برای اخلاق قائل شده، چه اخلاق فردی و چه اخلاق اجتماعی.
به همین جهت در طول تاریخ اسلام کتاب‌های بسیار زیادی در زمینه اخلاق نوشته شده و با توجه به روایتی که نقل شد، بسیاری از بزرگان کتاب‌های خود را به نام «مکارم الاخلاق» نام گذاری کرده‌اند، مانند:
۱- ابو جعفر محمد برقی
۲- میر سید علی همدانی
۳- ابوجعفر محمد نیشابوری
۴- غیاث الدین بلخی
۵- سید محمد نوربخش
۶- سید عبدالله شبر، صاحب تفسیر معروف
کتاب «مکارم الاخلاق» نوشته شیخ جلیل القدر رضی الدین طبرسی، از معروف‌ترین کتاب‌های این موضوع است که توسط یکی از علمای قرن ششم هجری به نگارش درآمده است.
موضوعات کتاب :
این کتاب داراى ۱۲ باب است که عبارتند از:
اخلاق و اوصاف پیامبر صلى الله علیه و آله
بهداشت و نظافت در اخلاق اسلامی
آداب استحمام
بهداشت ناخن و اصلاح موها
آداب و شیوه هاى آرایش زن و مرد مسلمان
ویژگیهاى لباس و خانه اسلامى
آداب خوردن و آشامیدن
مسائل مربوط به ازدواج
آداب مسافرت
آداب دعا و وقتِ فضیلت آن
رفتار با بیماران و مسائل مربوط به آن
مسائل متفرقه در عرصه اخلاق و حقوق فردى و اجتماعی
وی این کتاب را با استفاده از الاداب الدینیة پدرش و در زمان حیات او، در دوازده باب مرتب کرده، که به حسن ترتیب نیز مشهور است. او در ابتدا و انتهای کتاب خود، از روی تیمن و تبرک، دو خطبه از امام علی علیه¬السلام آورده است محتوای این کتاب ناظر بر حسن رفتار، اخلاق، اوصاف، آداب و سنت‌های دینی منقول از پیامبر اکرم و امامان معصوم شیعه علیهم‌السلام است. ابواب کتاب او به‌ترتیب عبارت¬اند از: اخلاق و اوصاف نبی اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم؛ آداب نظافت، استفاده از سرمه، روغن و مسواک ؛ آداب حمام؛ آداب ناخن‌گرفتن و کوتاه کردن و آراستن موی سر و صورت؛ خضاب و زینت و انگشتری؛ لباس و مسکن ؛ اکل و شرب؛ نکاح ؛ آداب سفر ؛ آداب ادعیه؛ آداب مریض و علاج او؛ و نوادر.
تحریف مکارم الاخلاق
استناد مکارم الاخلاق به حسن بن فضل طبرسی قطعی است و توجه علما و وجود نسخه‌های فراوان، این امر را تأیید می‌کند.مکارم الاخلاق چاپ‌های متعددی در ایران، لبنان و عراق دارد اما در چاپ مصر تحریفات و تصرفاتی صورت گرفت، بدون آنکه به آن‌ها اشاره شود. محمدباقر بهاری همدانی (متوفای ۱۳۳۳ق) از جمله کسانی است که به این تحریفات اشاره کرده و رساله‌ای به نام «تَسْدیدُ الْمَکارم وَ تَفْضیحُ الظّالم فی بَیان تَحْریف مَکارمِ الْاَخْلاق» تألیف کرده است. او در سه فصل به تغییرات، اضافات و حذفیات کتاب مکارم اشاره می‌کند. پس از اطلاع از این ماجرا، نسخه‌های خطی و قدیمی کتاب به امر میرزای شیرازی جمع آوری شد. پس از انتشار تسدید المکارم، برخی عالمان شیعه، نظرات خود را در اعتراض به چاپ مصر، ضمیمه رساله چاپ می‌کنند که عبارتند از:
میرزا حبیب الله رشتی
محمد حسن مامقانی
میرزا حسین نوری
ملا حسینقلی همدانی
سید محمد کاظم طباطبایی
شیخ محمد طه نجف
محمد کاظم خراسانی
سید محمدحسن شیرازی.
تحریفات کتاب
سیدمحسن امین در اعیان الشیعه، تمام موارد تحریف کتاب را آورده و درباره آن‌ها توضیح داده است:
احادیث فضائل امیرمؤمنان علی(ع) و حضرت زهرا(س) را به کلی حذف کردند.
در بسیاری از موارد نام علی(ع) را حذف کرده و به جای آن نام یکی از شیخین (ابوبکر و عمر) را نوشتند.
جمله «علیه‌السلام» را بعد از نام ائمه پاک کرده و «رضی الله عنه» نوشتند.
نام‌های ائمه را حذف کرده و به جای آن در بسیاری موارد، واژه بعض العلماء، بعض الحکماء و بعض الصالحین گنجانده‌اند.
نام فاطمه زهرا(س) را در برخی موارد برداشته و عایشه و حفصه را جایگزین آن کرده‌اند.
