كتاب كوثر كربلا شامل مجموعه اي از سخنراني هاي آيت الله جوادي آملي در دهه هاي محرم در شهرستان آمل به همراه مراثي گفته شده از زبان معظم له است كه از گفتار به نوشتار تبديل شده و در ساختاري جديد و منطقي يعني به صورت مهندسي پژوهشي عرضه مي شود.
مقدمه اين كتاب به قلم مفسر برجسته قرآن آيت الله جوادي آملي (دام ظله العالي) مي باشد اين مقدمه داراي مضامين بلندي بوده كه بر غناي كتاب بسيار مي افزايد و يك تحليل عرفاني از رويكرد نهضت كربلا به دست مي دهد و با بيان ابعاد جهاد اصغر، اوسط و اكبر و نيز هجرت اصغر، اوسط و اكبر به مقام والاي سيد الشهداء (ع) اشاره كرده است اين مقدمه ويژه خواص و نخبگان است، گر چه مردم متوسط هم مي توانند از آن بهره ببرند.
كوثر به عنوان چشمه اي از بهشت، برگرفته از سوره كوثر است و از آنجا كه پيامبر اكرم(ص) فرمودند:حسين از من است و سيدالشهدا(ع) نيز فرمودند:من به روش جدم عمل مي كنم اين كتاب به نام كوثر كربلا مزين شد. چنان كه خود رخداد كربلا كوثر است و وجود پربركت و ماندگار امام حسين (ع) هديه اي از جانب خداوند به رسولش بوده و يكي از مصاديق كوثر است.
كتاب كوثر كربلا مشتمل بر سه جام است؛ مبا حث اين سه جام همگي زيرمجموعه عقل نظري هستند و به تعبيري ديگر، جزء مباحث حكمت نظري و عملي اند كه برخي درباره شناخت، هست و نيست ها و بعضي درباره شناخت بايدها و نبايدهايند و انتخاب كلمه جام به جاي فصل از آن روست كه با نام كتاب هماهنگي بيشتري دارد.
در جام يكم اين كتاب رسالت هاي معرفتي كربلا بيان مي شود كه محورش بيان هست ونيستهاي مهم است؛ در جام دوم رسالت هاي عملي -اجرايي- كربلا ارايه مي شود كه محورش بيان بايدونبايدهاي مهم است و در جام سوم كه بلانوشان كربلا نام دارد؛ مقتل سيد الشهدا (ع) با رويكرد خاص تربيتي ارايه شده كه اين رويكرد علت امتياز آن از ساير مقاتل است. پيش از آغاز مقتل در عنودن “ياد سپاري مهم” نظر استاد درباره نقل هاي مورخان و ارباب مقاتل درباره وقايع قبل وبعدازعاشورا به گونه اي شفاف بازگو شده كه براي سخنوران و مداحان بسيار راهگشاست.
مقدمه کتاب:
اسلام احكامی دارد كه جهت پیمودن راه الهی كارامدند و حكمت هایی دارد كه جهت وصول به مقصد و شهود مقصود سودمندند. آنچه به عنوان ره توشه در اسلام یاد می شود، برای رساندن مسافر به مقصد است و آنچه به عنوان شهود قلبی ذكر می گردد، برای نیل به مقصود و رؤیت آن با قلبِ شاهد است؛ برجسته ترین مقصد، بارگاه قرب الهی و برترین مقصود، معرفتِ شهودی پروردگار است. با روشن شدن امتناع شناخت هویتِ مطلق و ذات نامتناهی خدا، عنصر محوری هر مقامی كه در این باره گفته شد یا می شود و هر مقالتی كه در این زمینه ارائه شد یا می گردد، معلوم خواهد شد و آن، حوزه امكانی معرفت و منطقه جواز ورود است؛ نه قلمرو استحاله و منطقه امتناع.
پس از تحلیل كوتاه در این مطلب، روشن خواهد شد كه جریان نهضت كربلا، نه برای رهیافت به منطقه امتناع است و نه اكتفاء به هجرت صغرا و جهاد اصغر یا بسنده كردن به هجرت وُسطا و جهاد اوسط، بلكه كوشش برای پیروزی در هجرت كبرا و جهاد اكبر است كه در این هدف والا، حضرت حسین بن علی(ع) كاملاً كامیاب شد، به طوری كه نه هجرتی از هجرت آن حضرت بزرگ تر میسور كسی است و نه جهادی از جهاد آن ولی والا بزرگ تر و مقدور احدی است.
برای تبیین منطقه ممنوع و منطقه مجاز از معرفت خدا و برای تفسیر اقسام سه گانه هجرت و انواع سه گانه جهاد، اصولی را به اختصار و متن گونه به عرض خوانندگان نخبه و مطالعه كنندگان فرهیخته این مقدمه كتابی كه درباره نهضت حضرت سیدالشهداء(ع) برای توده مردم تدوین شد می رساند، تا راهگشای خطوط جامع كتاب حاضر بوده و در تحلیل عقلی و نقلی آن اقدامِ هجرت گونه و قیام جهادی كمك كند و اگر در متن كتاب مطلبی برای خواصّ ملحوظ نشد، در این مقدمه، اَوْحَدی از مطالعه كنندگان خواسته خود را بیابند؛ یا زمینه ای باشد كه آنان بیش از گذشته، خویش در این باره بیندیشند، زیرا كوثر كربلا اخص را همانند خواص ملحوظ، چنان كه خواص را نظیر توده مردم، منظور می دارد:
اصل یكم: حقیقتِ مطلق كه با همان اطلاق ذاتی موجود است خداست و اطلاق وی، ذاتی به معنای هویت است نه ماهیت؛ و برتر از آن است كه در تحقّق عینی خود، نیازمند به مُحصِّل مفهومی یا مقید وجودی باشد، زیرا تحصیل هر مفهوم و تحقیق هر قید، به افاضتِ اوست؛ چنین اطلاقی منحصراً از آنِ هویت سرمدی خداست و معنای چنان اطلاق وجودی، نزاهت از هرگونه تركیب است؛ خواه تركیب از مادّه و صورت، جنس و فصل، ماهیت و وجود، جوهر و عرض، موضوع و عارض، حقیقت و اعتبار، نصف و ربع، جزء و كل و سرانجام از وجود و عدم كه به تعبیر حكیم سبزواری شرّ التراكیب است. چنین موجود بسیط قطعاً نامتناهی است، وگرنه در گرو بدترین تركیب، یعنی محدود و حدّ است كه همان تركّب از جنبه وجودی محدود و عدمی حدّ است.
بساطت این حقیقت، مانع هرگونه تجزیه وهمی، عقلی و عینی است و عدم تناهی آن، مانع هرگونه احاطه و شمول، ازاین رو ادراك چنین حقیقتی ـ یعنی خدا ـ برای غیر او محال است، چنان كه حضرت استاد، امام خمینی ـ قدّس الله نفسه الزكیة ـ فرمود: «فاِنّ الحقَّ بمقامه الغیبي غیر معبودٍ، فإنّه غیر مشهودٍ و لا معروفٍ و المعبودُ لابد و أن یكون مشهوداً أو معروفاً».
سرّ استحاله ادراك هویت مطلق خدا این است كه عقل اندیشور، در مدار مفهوم می گردد و خدا منزّه از مفهوم است و قلبِ شهودْمحور، در مدار محدود می خرامد و خدا مبرّا از حدّ است. آری! مفهومِ هستی نامحدود را می توان اندیشید كه همین مفهوم نامتناهی به حمل اوّلی، نامتناهی است و به حمل شایع، مفهومی است در قبال مفاهیم دیگر و محدود، زیرا غیر از مفهوم های دیگر است و برای بشر محدود، بیش از این، نه مقدور است و نه معقول و نه مورد تكلیف، چنان كه در برخی از نصوص دینی به آن اشاره شد كان أبوعبدالله(ع): «لو كان ذلك كما تقول لكان التوحید عنا مرتفعاً لأنالم نكلف أن نعتقد غیر موهوم و لكنّا نقول كل موهوم بالحواس مدرك فما تجده الحواس و تمثله فهو مخلوق».
غرض آنكه ذات خدا نه مفهوم است، تا عقل آن را بفهمد و نه محدود است، تا قلب آن را ببیند و مطلب ممتنع، نه با فضل به دست می آید و نه با تفضّل، زیرا هم قلمرو فضل محدود است و هم حوزه تفضّل. از این منظر، همان طوركه هجرتِ صغرا و وسطا به آن نمی رسند، هجرت كبرا نیز از نیل به آن محروم است؛ نیز همان گونه كه جهاد اصغر و اوسط را به آن بارگاه راه نیست، جهاد اكبر را نیز به آن مجالی نیست، بنابراین هوا و فضای كوثر كربلا را باید در منطقه دیگر جست وجو كرد.
اصل دوم: انسان كامل معصوم همانند حضرت سیدالشهداء(ع) جامع عالَم و آدم است. اگر برخی از عالمان دینی جامع معقول و منقول و بعضی جامع معقول و مشهود و گروه اندكی نیز جامع معقول و منقول و مشهودند، هیچ عالِم عادی جامع عالم كبیر و صغیر و واجد جهان و انسان نیست؛ تنها انسان كامل معصوم است كه واجد هر دو عالَم و جامعِ هر دو جهان ـ یعنی عالَم و آدم ـ است.
توضیح: ۱٫ جهان دارای آسمان ها و زمین، فرشته ها و ابلیس بوده و هست.
خدا خلیفه خود را ـ یعنی انسان كامل معصوم را ـ آفرید و اسمای حسنای خویش را به او تعلیم كرد.
به فرشتگان و ابلیس دستور داد برای انسان كامل كه خلیفه خداست سجده كنند و در برابر او جلال و تكریم روا دارند و تمرّد نكنند.
ملائكه اطاعت كردند و ابلیس سجده نكرد.
فرشتگان هماره درصدد هماهنگی با خلیفه خدایند و هر كدام به شكلی در مسیر خدمت به او قرار می گیرد.
ابلیس همواره رصد می كند كه برنامه های تبلیغ، تعلیم كتاب و حكمت و تزكیه نفوس انسان كامل به گونه ای صحیح اجرا نشود، هرچند به خود او دسترسی ندارد. (جریان وسوسه ابلیس نسبت به آدم(ع) و خروج از بهشت و هبوط به زمین، مطلب پیچیده ای است كه گوشه ای از آن در تفسیر تسنیم یاد شده است)
سرّ دسترسی نداشتن ابلیس به انسان كامل معصوم(ع) این است كه وی در ساحت اِخلاصِ والای مخلَصین (به فتح) قاصر است و راز دست درازی او به برنامه های دینی وی، مضمون آیه ﴿و ما اَرسَلنا مِن قَبلِكَ مِن رَسولٍ و لا نَبِی اِلاّ اِذا تَمَنّی اَلقَی الشَّیطانُ فی اُمنِیتِهِ فَینسَخُ اللهُ ما یلقِی الشَّیطانُ ثُمَّ یحكِمُ اللهُ آیاتِهِ و اللهُ عَلِیمٌ حَكِیم﴾ است.
سرانجام، جهان بزرگ به هدف سامی خود می رسد و به دست ساقی خویش ساغَر لبریز عدل را می نوشد بلكه آن را می آشامد و عالَم ستمدیده پر از داد می گردد و با حكومت عقل مدار و عدل محور همین انسان كامل معصوم، چشمِ ظلم دیده دنیا به ساهره عدالت و ساحتِ داد و صحنه قسط معاد روشن می شود.
