کتاب ترجمه و شرح رساله الحقوق امام سجاد (ع)

رسالة الحقوق امام سجاد(ع) مجموعه‌ای است از حقوق و وظایف انسان در برابر خدا، خود، خلق خدا، اعمال عبادی، اعضاء و جوارح. ارزش این کار در درجه نخست به خاطر ترویج اخلاق و فضیلت است، و در مرحله بعد، بدان جهت است که ترجمه و شرح این رساله اقدامی است در ابلاغ دستورالعمل اخلاقی امام معصوم(ع) که دل‎های فضیلت دوستان را زنده ساخته و سیمای ملکوتی سید الساجدین(ع) را در برابرمان مجسم می‌کند.

نویسنده درباره مدت‎زمان نگارش این اثر می‌نویسد: کتاب حاضر نتیجه زحمات یک‎ساله من در سال 1367 است، درواقع ترجمه و شرح و تحقیق رسالة الحقوق را از ماه‌های آخر سال 1366 آغاز کرده، و در پایان سال 1367 به یاری خداى متعال به پایان رساندم.

او در مقدمه به این نکته تذکر می‌دهد که -رسالة الحقوق- در اذهان بعضى دانش‌پژوهان، به‌عنوان مجموعه‌اى از حقوق مصطلح موردبحث علم حقوق و فقه اسلامى، جایگزین شده است؛ درحالی‌که (مثلاً حقوقى از قبیل حق‎ چشم، حق‎ گوش، حق‎ دست، حق‎ پا) حق‎ حقوقى نیست، و ربطى به علم حقوق و جامعه و سیاست نداشته، بلکه همگى آن‌ها حقوق اخلاقى بوده، و در قلمرو علم اخلاق باید طرح و بررسى شوند.

روش کار نویسنده در کتاب حاضر به شیوه ذیل است؛ ابتدا مرورى بر زندگى امام سجاد(ع) داشته، سپس به مناسبت اینکه این رساله را از خصال گرفته به معرفی شیخ صدوق پرداخته، سپس متن اصلى رسالة الحقوق را طبق نقل خصال مرحوم صدوق آورده، و سند آن را بررسى کرده‎ است. ترجمه یکجای متن نیز پس از نقل آن صورت گرفته است. پس از طى‎ این مراحل، هریک از حقوق طرح‌شده در اصل رساله را جداگانه آورده و به ترجمه و توضیح آن پرداخته است، در ضمن توضیح و پس‌ازآن نیز در مورد هر حقى احادیث مناسب با ذکر مدرک آورده، در برخى از موارد نیز آیاتى از قرآن مجید را زینت‌بخش آن ساخته است.

امام(ع) در متن رسالة الحقوق فقط‍‎ یک آیه از قرآن را ذکر فرموده‌اند. نویسنده درمجموع این رساله 66 آیه از قرآن مجید، و 6 مورد از سخنان امیرالمؤمنین على(ع) از نهج‌البلاغه و 114 حدیث از امامان معصوم(ع) از منابع حدیثى، در برخى موارد گفتار اخلاقیون، عرفا و دانشمندان، و اشعار فارسى‎سرایان را نیز به‌عنوان شاهد و مؤید مطلب آورده است. لغات مشکل متن رساله نیز از کتب معتبر لغت استخراج نموده و توضیح آن تقدیم کرده است.

وی، ویژگی‌ها و ابتکاراتی که در نگارش این کتاب انجام داده را نیز این‌گونه بیان می‌کند: ترجمه مستقل‎ از این رساله جز در لابه‌لای مجموعه‌هاى حدیثى مثل تحف العقول و أمالى بسیار کم به‌عمل‎آمده، ترجمه و شرح نیز به زبان پارسى و در دسترس جز ترجمه و شرحى به نام (مبانى مناسبات انسانى در مدیریت اسلامى) وجود ندارد، اگر هم هست کمیاب بوده و چندان جالب‎توجه نیست، ترجمه و شرح نامبرده هم به علت نام‌گذاری خاص‎ آن چندان رسالة الحقوق را تداعى نمی‌کند. به‌هرحال مزایا و ویژگی‌هاى این ترجمه و شرح بدین قرار است:

• نقل اصل رسالة الحقوق از خصال که داراى سند است؛
• بررسى سند حدیث؛
• بررسى نسبتاً کوتاهى از زندگى امام سجاد(ع)؛
• معرفى مرحوم صدوق؛
• دقت هرچه بیشتر براى انعکاس صحیح اصل در ترجمه؛
• تطبیق چند نسخه از رسالة الحقوق.

وی در پایان مقدمه‌اش بر کتاب می‌نویسد: «متن رسالة الحقوق را با متن مذکور در امالى صدوق، خصال، تحف العقول، و من‎لایحضره الفقیه تطبیق کرده‌ام، اختلاف الفاظ‍‎ تحف العقول با متن خصال آن‎قدر زیاد است که نقل یک‎یک موارد اختلاف حسنى ندارد... شرح و ترجمه‌اى که تقدیم می‌شود، خالى از حشو و زوائد و مبین اصل متن بوده، مجموعه‌اى از احادیث سودمند را نیز دربر دارد.

مولف : حضرت علی بن الحسین علیه اسلام

مترجم : محمد سپهری

ناشر : انتشارات دارالعلم