کتاب حاضر مشتمل بر 12 جلسه سخنرانی استاد مطهری درباره خداشناسی، جهان شناسی و انسان شناسی قرآن در یک جمع علاقه مند به معارف اسلامی در زمستان سال 1350 و بهار 1351 است که چون بخش اعظم آن درباره انسان شناسی است، انسان شناسی قرآنی نام گرفته است.
کتاب حاضر مشتمل بر دوازده جلسه سخنرانی استاد شهید آیتالله مطهری درباره خداشناسی، جهانشناسی و انسانشناسی قرآن در یک جمع علاقهمند به معارف اسلامی در زمستان سال۱۳۵۰ و بهار ۱۳۵۱ هجری شمسی است که چون بخش اعظم آن درباره انسانشناسی است، انسانشناسی قرآن نام گرفت، عنوانی که عینا در متن سخنان استاد ذکر شده است. نوارهای این سخنرانیها در دست نیست و تنظیم مطالب روی متنی که در همان زمان از نوار استخراج شده و در اختیار استاد شهید قرار گرفته انجام شده است.
بزرگی به شاگردش گفت: ما نسبت به قرآن کبر داریم؛
شاگرد گفت: استاد معنای این سخن چیست؟
استاد گفت: یعنی برای اینکه بفهمیم در این عالم چه خبر است، حاضریم همه چیز بخوانیم اِلّا کاتالوگ سازنده را که میشود «قرآن».
استاد مطهری در این کتاب به زبانی ساده و همه فهم به تعدادی از مهمترین و بنیادیترین سؤالات درباره انسان، مبتنی بر آیات قرآن و روایات و مباحث عقلی و مستدل پاسخ گفتهاست. سؤالاتی نظیر رابطه قضا و قدر با اختیار چیست؟ چرا خداوند در این عالم از طریق اسباب کار میکند؟ هدف از خلقت چه بوده است؟ آیا از منظر قرآن نیکی و بدی در این دنیا هم عکسالعمل دارد؟ معنای این سخن که خداوند، انسان را گمراه میکند چیست؟ چرا خداوند زمانی که از بهشت سخن گفته بیشتر از نعمات محسوس و مادی آن اوصافی بیان شده و از نعمات معنوی بهشت کمتر سخنی به میان آمده است؟ معنای اینکه خدا در قرآن فرموده است که ای انسان خودت را فراموش نکن یعنی چه!؟
استاد در خلال مباحث عمیق و دقیق خود در موضوعات مختلف، بعد از ذکر نظرات دیگر اندیشمندان به تحلیل عقلی و منطقی آنها نیز پرداخته است که این مطلب از مزیتهای برجسته کتاب برای مخاطب به شمار میرود. برخی اندیشمندانی که استادِ شهید به نقد و تحلیل آراء ایشان به فراخور موضوعات مطرح شده در کتاب پرداختهاند عبارتند از: برتراند راسل، گاندی، مارکس، فروید، علی الوردی، لنین، نیچه و...
استفاده گسترده و البته بهجای شهید مطهری از احادیث معصومین علیهم السلام و نظر دیگر متفکران بزرگ اسلامی و ذکر اشعار و حکایات جالب توجه در حین بیان مباحث، از دیگر عواملی است که بر جذابیت و فهم هر چه بهتر مطالب کتاب میافزاید.