این کتاب در پنج مجلد انتشار یافته است. در این مجموعه پس از بررسی مفهوم و ضرورت "نقد"؛ به معیار و روش های نقد پرداخته شده و سپس هدف ها، مکاتب، آدم ها و عمل ها، از راه های گوناگونی، مورد انتقاد قرار گرفته اند.
جلد اول این مجموعه به مفهوم نقد و ضرورت و معیار آن و سپس به روش نقد اهداف بر اساس: "سنجش اهداف با خودم" و "سنجش آنچه که یک هدف می دهد با آنچه که می ستاند"، صحبت شده هم چنین از نقد مکاتب بر اساس: نیازها و طرح کلی یک مکتب و نقش تاریخی و اثر علمی آن گفت و گو شده است.
جلد دوم روش نقد به نقد مکاتب بر اساس آرمان ها پرداخته و پس از توجه دادن به آرمان ها و طرح ریزی آنها، به نیازها و پایه هایی که آرمان ها بر آن استوار می شوند، اشاره می شود. به این نکته که رفاه و عدالت به بیشتر از غریزه نیاز ندارند و آگاهی و تکامل به چیزی فراتر از فکر و عقل نیاز دارد، توجه داده می شود. سپس از مفهوم آزادی، تاریخ کوتاهی از آزادی خواهی و گام های انسان برای رسیدن به آن و شکل ها و عوامل و نقش های آزادی توضیحاتی داده می شود.
جلد سوم به نقد آرمان آگاهی و عرفان اختصاص دارد. اینکه چه انگیزه هایی انسان را به سوی منبع نور و هدایت پناه داده و چه در اهدافی که این جریان را به همراه داشته و چه در شکل های تاریخی این جنبش می پردازد. همچنین از مزایا و آفت هایی که در طول زمان بین مکاتب ذوقی و عرفانی وجود داشته است سخن می گوید.
جلد چهارم در این نوشتار با توجه به آرمان "تکامل" و مفهوم گسترده و وسیع آن، به تحلیل مارکسیسم پرداخته و آن را از ماده تا حیات، تا شعور، تا انسان ابتدائی، تا انسان تاریخی و تا انسان انقلابی پیش برده و سپس با پذیرش اصول دیالکتیک به نقد آن تحلیل پرداخته و نهایتا کلیت این اصول را به نقد و بررسی کشانده است.
جلد پنجم، در این نوشته نیز با توجه به آرمان "تکامل" به تحلیل و نقدی از اگزیستانسیالیزم می پردازد و با مطرح کردن اندیشه هایی از هایدگر و سارتر، به جمع بندی این افکار و سپس تحلیل و نقد آنها می پردازد.
