در اين جلد پس از توجه دادن به آرمان ها و طرح ريزی آن ها، به نيازها و پايه هايی که آرمان ها بر آن استوار می شوند، اشاره می شود و به اين نکته که رفاه و عدالت به بيشتر از غريزه نياز ندارند و آگاهی و تکامل به زيادتر از فکر و عقل، در حالی که بيش تر از تکامل به بيش تر از غريزه و فکر و عقل نياز دارد، توجه داده می شود. سپس از مفهوم آزادی، تاريخ کوتاهی از آزادی خواهی و گام های انسان برای رسيدن به آن و شکل ها و عوامل و نقش های آزادی توضيحاتی داده می شود.
نقد مکتب ها: آرمان آزادی
در جلد اول این مجموعه، معیارهایی برای نقد هدفها و مکتبها مطرح شد و بیان گردید
که آرمانهای مکاتب را میتوان در آرمان آزادی، عدالت و رفاه، آگاهی و عرفان و تکامل خلاصه کرد.
در این جلد، آرمان آزادی از زوایای گوناگون بررسی میشود.
منظر مؤلف در نگرش به آزادی، برخاسته از آموزههای اسلام است و درنهایت به نقش این آزادی در سلوک انسان میپردازد.
پس از بیان مختصر تاریخ آزادی و گامهایی که در راه آن برداشته شده،
آزادی در سه سطح مطرح میشود: آزادی از جبرها، آزادی از اسارتها،
و آزادی از خود آزادی وعوامل هر یک نیز به طور مجزا بررسی میشود.
