«یقظه» به معنای بیداری و آگاهی، اولین منزل از منازل سلوک است. انسان تا از غفلت بیدار نشود، حیات حقیقی و سیر او آغاز نمیگردد. چون انسان در قوامی معتدل خلق شد ولی با ورود به انزل مراتب هستی (دنیا) قلبش آلوده به زنگار تعلقات گشت. این مریضی قلب (غفلت، حجاب تعلقات و گناهان) یکسان نبوده و برای هرکس دارای مراتب مختلف است.
هرکس با هر قلبی و با هر حجابی از تعلقات و گناهان که بر قلبش نشسته، اگر از روی خشیت الهی توبه کند و با قلبی مُنیب، با تضرع و زاری رو به سوی درگاه الهی کند: «مَنْ خَشِیَ الرَّحْمنَ بِالْغَیْبِ وَ جَاءَ بِقَلْبٍ مُنِیبٍ» (ق،33)، حتما مورد مغفرت الهی قرار گرفته و در سلم و سلام کامل وارد بهشت برین خواهد شد: «ادْخُلُوهَا بِسَلاَمٍ ذلِکَ یَوْمُ الْخُلُودِ» (ق، 34).
ازاینرو محتوای جلد اول «مراقبات توحیدی» شامل دو فصل است که در ابتدا، مقدمهای پیرامون «یقظه» و «توبه» و سپس محتوای اربعین آورده شده است. اربعین اول دارای دو بخش است: یقظه و پذیرش توبه از سوی خدای متعال.
محتوای اربعین دوم نیز بدین ترتیب است: زمان توبه، ماهیت توبه، ارکان توبه و آثار خاص توبه.