کتاب يكصد و پنجاه صحابه ساختگى، ترجمه خمسون و مائة صحابي مختلق علامه سيد مرتضى عسكرى، به قلم عطامحمد سردارنيا است. اين كتاب در چهار جلد از سوى انتشارات دانشكده اصول دين منتشر شده است. برای دیگر کاربردها، صحابه (ابهام زدایی) را ببینید.
جلد اول كتاب با درج نامه مستشرق معروف جيمس رابسن و دو مقدمه از مترجم و مؤلف آغاز شده است. در ابتداى جلد دوم پس از مقدمه مترجم، دو نامه از شيخ محمد سعيد دحدوح، تلخيصى جامع از جلد اول به قلم متفكر لبنانى رشاد دارغوث و مقدمه مؤلف ارائه شده است. در ابتداى جلد سوم، مقدمه ناشر و مترجم و مقدمه نویسنده عراقى جعفر الخليلى و در ابتداى جلد چهارم، مقاله هادى علوى به‌عنوان مقدمه آمده است.
نویسنده در هر جلد از كتاب تعدادى از صحابه را مورد بحث قرار داده است. شيوه بحث بدين ترتيب است كه ابتدا آن صحابى از زبان مورخينى مانند ابن حجر و طبرى معرفى و مورد نقد و بررسى قرار گرفته است. در انتهاى نقد از هر شخصيت نيز مصادر و مدارک بحث ذكر شده است.
اين كتاب با دقت و مهارت بسيار نوشته شده است و بحث بسيار قانع‌كننده‌اى عليه قابل اعتماد بودن روايات سيف كرده است؛ درحالى‌كه نويسندگان نامدارى، اخبار سيف را در نوشته‌هاى خود آورده‌اند. دو كتاب سيف (فتوح و جمل) مورد بررسى قرار گرفته و نشان داده شده است كه مطالب آنها و نوشته نويسندگان بعدى - كه به اين مطالب متكى است - غير قابل اطمينان مى‌باشد. اين كتاب، محكم‌ترين و قاطع‌ترين تحقيق و بررسى است كه با دقت فراوان و ديد وسيع و کیفیت انتقادى عالى انجام گرفته است.
بعد از رحلت رسول خدا(ص)، صحابى ايشان عهده‌دار رساندن «سنت پيامبر» به مسلمانان شدند و به اين جهت اهميت صحابه در بين مسلمانان دوچندان شد. منافقانى كه جزء اصحاب آن حضرت بودند و يهوديان و نصارا و مانويان كه خود را در صفوف مسلمانان جا زده بودند، از اين فرصت استفاده كرده و در مقام پريشان ساختن افكار و عقايد مسلمانان برآمدند. جمعى با جعل حديث، پاک‌ترين اصحاب رسول خدا(ص) را مردمانى پليد و اخلالگر و دشمن‌ترين آنها به اسلام را پاک و منزه جلوه دادند و گروهى نيز اسرائيليات خويش را به زبان روايت پيامبر(ص) بين مسلمانان رواج دادند و برخى چون سيف بن عمر تميمى مانوى‌مذهب، با انتشار دروغ‌ها و افسانه‌ها، در درك حقايق، ايجاد شك و شبهه نمودند و در عقايد مسلمانان اختلاف و تفرقه انداخته و سنت پيامبر(ص) را وارونه جلو دادند.
جلد اول در چهار بخش تنظيم شده است كه بخش اول آن به مقدمه مترجم و مؤلف و... اختصاص پيدا كرده است. بخش دوم كه پى‌ريزى مطالب كتاب مى‌باشد به شخصيت سيف و دين و آيين او و به ديگر هم‌كيشانش كه مانوى بوده‌اند پرداخته و موضوعاتى با اين عناوين مورد بررسى قرار گرفته است: سيف خطرناك‌ترين زنديق، ريشه‌هاى تعصب و نشانه‌هاى آن، نخستين نشانه تعصب، دومين نشانه تعصب، سيف بن عمر قهرمان حديث‌سازى، تحريفات سيف، مداركى كه از سيف نقل حديث كرده‌اند، علل انتشار احاديث سيف و همگامى با زندقه.
از اينجاى كتاب (بخش سوم) به بعد، يك‌به‌يك شخصيت‌هايى كه سيف آنها را پرورده، مورد ارزيابى قرار مى‌گيرد؛ ابتدا قعقاع بن عمرو، نسب او، حديث او، قعقاع در ادوار مختلف و نبردهاى گوناگون آمده و درباره روايت سيف و غير سيف از جنگ جمل و مقايسه آن دو با يكديگر بحث كرده و در پايان اين فصل هم سلسله راويان احاديث سيف و كسانى كه سيف از آنها روايت كرده و كسانى كه از سيف گرفته‌اند، ذكر شده است.
در بخش آخر (چهارم) اين جلد، عاصم بن عمرو تميمى، ديگر شخصيت پرداخته‌شده سيف بررسى مى‌شود و حضور او در عرصه‌ها و نبردها و موقعيت‌هاى مختلف در تاريخ زير ذره‌بين علامه قرار مى‌گيرد و اين جلد به پايان مى‌رسد.
به‌طور خلاصه نویسنده در اين جلد از كتاب 39 تن از تعداد 150 صحابى دروغين سيف را (كه سال‌ها و قرن‌ها خود را پشت نقاب حق و وجود عينى پنهان كرده بودند و وجودشان غيرقابل انكار بود) شناسائى و معرفى و مشخص كرده است كه تعداد بيست تن از اين صحابه افسانه‌اى از خانواده تميم؛ يعنى از خويشاوندان و بستگان نزديك سيف مى‌باشند و مؤلف براى هريك از آنها فصلى جداگانه اختصاص داده و با دقت و روشى علمى پيرامون آن به بحث و تحقيق پرداخته و سپس با مقايسه و مقابله سخنان سيف در زمينه آنها و سخنان ديگر مورخين با دليل قاطع و غيرقابل انكارى افسانه بودن و خيالى بودن يكايك آنها را ثابت كرده است.
در جلد دوم، ديگر شخصيت‌هاى ساختگى سيف، از جمله: اسود بن قطبه، ابومفزر تميمى، نافع بن اسود، عفيف بن منذر، زياد، حرملة بن سلمى، ربيع بن مطر بن ثلج، ربعى بن افكل، اطّ بن ابى‌اطّ، زر بن عبدالله فقيمى، اسود بن ربيعه حنظلى، زبير بن ابى‌هاله، حارث بن ابى‌هاله و طاهر بن ابى‌هاله مورد ارزيابى و نقد قرار گرفته‌اند.
در جلد سوم پس از مباحثى در موضوع تحريف، تحريف شدن تورات و نيز مصون بودن قرآن كريم از تحريف، 29 صحابى ساخته‌شده ديگر نامشان آمده كه از آن جمله‌اند: عبدة بن قرط تميمى، عبدالله بن حكيم ضبى، حارث بن حكيم ضبى، حليس بن زيد بن صفوان، كبيس بن هوذه سدوسى، عبيد بن صخر، صخر بن لوذان انصارى، عكاشة بن ثور غوثى، عبدالله بن ثور غوثى و عبيدالله بن ثور غوثى.
در ابتداى جلد چهارم قاعده‌اى را براى شناخت اصحاب ارائه كرده و باقى اصحاب ساختگى از سوى سيف را برمى‌شمرد كه از آن جمله‌اند: بشر بن عبدالله، مالك بن ربيعه تيمى، هزهاز بن عمرو عجلى، حميضة بن نعمان بارقى، جابر اسدى، عثمان بن ربيعه ثقفى، سواد بن مالك تميمى، عمرو بن وبره، حمال بن مالك.
كتاب با عناوينى مثل اسلام پدر روحانى ندارد، داستان‌هاى سيف را چه بناميم؟، نمونه‌هايى از داستان‌هاى سيف و واژه افسانه براى داستان‌هاى سيف مناسب است، به پايان مى‌رسد.
وضعيت كتاب
در انتهاى هر جلد از كتاب فهرست‌هاى فنى، اعم از فهرست اعلام، امت‌ها و ملت‌ها، ملل و نحل، اسامى مؤلفين و نويسندگان، اماكن جغرافيايى، منابع و مدارك، وقايع و رويدادها و فهرست موضوعات ذكر شده است.
مترجم گاه لازم دانسته است كه خود نيز نقدى بزند كه با الفاظ مترجم و سردارنيا مشخص شده است .
