حیات القلوب کتابی به زبان فارسی نوشته محمد باقر مجلسی(درگذشت ۱۱۱۰ق) چهره برجسته جهان تشیع و عالم شیعی قرن یازده و دوازده ه.ق است. این کتاب در برگیرنده سرگذشت مفصل انبیای الهی، تاریخ زندگانی پیامبر اسلام(ص) و امامان شیعه(ع) است.
این کتاب دربردارنده قصه‌های انبیاء(ع) و جانشینان آنان و بعضی از قصص مذکور در قرآن و سنت رسول اکرم(ص) و وقایع مربوط به عصر بعثت و قبل از آن و همچنین بعد از بعثت تا هجرت و از هجرت تا رحلت و نیز مسئله امام‌شناسی و وجوب وجود ائمّه(ع) و آیات درباره امامت است.
انگیزه تألیف علامه مجلسی :
علامه مجلسی در مقدمه کتاب، انگیزه خود را از نگاشتن این کتاب، ارائه کتابی جامع و همه جانبه در زمینه تاریخ زندگی رسول اکرم(ص)، سیره و اخلاق و معجزات و احوال و سرگذشت جنگ‌های پیامبر و نیز دلایل امامت و خلافت امامان شیعه و اخلاق و آداب پسندیده امامان و حضرت فاطمه(س) بیان کرده است.
البته تنها این مسئله انگیزه این نگارش نبوده است. بلکه از آنجا که بیشتر کتاب‌هایی که در این موضوع تا آن زمان به زبان فارسی نگاشته شده بود، بیشتر به روایاتی پرداخته شده بود که از کتابهای اهل سنت بود، احادیثی که بدون توجه به صحت یا عدم صحت سند یا محتوای آن گردآوری شده بود و تهمت‌ها و نسبتهای ناروایی به پیامبران عظیم القدر و اوصیای ایشان می‌داد، مجلسی لازم دید کتابی بنویسد که روایات آن از اصحاب امامان شیعه باشد تا از این نقیصه دور باشد.
ساختار و محتوای کتاب :
این کتاب توسط علامه مجلسی در سه جلد نگاشته شده و با تحقیقات سید علی امامیان در قالب ۵ جلد و در ابواب و فصول متعددی منتشر شده است:
۱) جلد اول: امور و احوالی که در میان جمیع پیغمبران و اوصیای ایشان مشترک است.
فضائل و تواریخ و قصص آدم و حوّا(ع)
حضرت ادریس(ع) حضرت نوح(ع)
حضرت هود(ع) و قوم ایشان
حضرت صالح(ع)
حضرت لوط(ع)
ذوالقرنین(ع)
حضرت یعقوب و حضرت یوسف(ع)
حضرت ایوب(ع) حضرت شعیب(ع)
حضرت موسی و حضرت هارون(ع)
۲) جلد دوم :
حضرت حزقیل(ع)
حضرت اسماعیل که حق تعالی او را در قرآن، صادق الوعد نامید
حضرت الیاس و الیسع و ایلیا(ع)
حضرت ذو الکفل
حضرت لقمان حکیم(ع)
اشمویل و طالوت و جالوت
حضرت داوود(ع)
اصحاب سبت
حضرت سلیمان بن داوود(ع)
قوم سبأ و اهل ثرثار
حَنظَله علیه‌السلام و اصحاب رَسّ
حضرت اِشعَیا و حضرت حَبَقّوق(ع)
حضرت زکریا و یحیی(ع)
حضرت مریم دختر عمران، مادر عیسی(ع)
حضرت عیسی بن مریم(ع)
اِرمیا و دانیال و عُزَیر(ع)
حضرت یونس بن مَتّی و پدر آن حضرت
اصحاب کهف و اصحاب رقیم
اصحاب اُخدود و پیغمبر مجوس
حضرت جرجیس(ع)
حضرت خالد بن سنان(ع)
احوال پیغمبرانی که تصریح به اسم شریف ایشان نشده است
نوادر اخبار غیر پیغمبران از بنی اسرائیل و غیر ایشان
احوال بعضی از پادشاهان زمین
قصه هاروت و ماروت
۳) جلد سوم:
نسب شریف و خلقت با کرامت حضرت محمد(ص)
بشارات به پیامبر اسلام توسط انبیاء و اوصیاء(ع)
ولادت شریف حضرت سید البشر(ص)
احوال شریف آن حضرت در ایام کودکی تا زمان بعثت
فضایل حضرت خدیجه و کیفیت ازدواج حضرت محمد(ص) با او
اسامی و نقش انگشتر و نام مرکب‌ها و اسلحه و آنچه به آن حضرت منسوب بوده است
خلقت با برکت و شمایل کثیرة الفضائل آن حضرت
اخلاق حمیده و اطوار پسندیده آن حضرت
قلیلی از مناقب و فضایل و خصایص آن حضرت
وجوب اطاعت و محبت و ولایت و نهی از مخالفت آن حضرت
وجوب تعظیم و توقیر و آداب معاشرت آن جناب
عصمت آن حضرت از گناه و سهو و نسیان
وفور علم آن حضرت اعجاز قرآن مجید
نظیر معجزات جمیع پیغمبران از آن حضرت به ظهور آمده است
معجزاتی است که متعلق است به اجرام سماویه و آثار علویه
معجزه‌ای چند از آن حضرت در جمادات و نباتات
معجزاتی در حیوانات استجابت دعای آن حضرت در زنده کردن مردگان و سخن گفتن با ایشان و شفای بیماران و غیر اینها
معجزاتی در کفایت شرّ دشمنان
معجزات آن حضرت در مستولی شدن بر شیاطین و جنّیان، و ایمان آوردن بعضی از ایشان و خبر دادن ایشان به نبوّت آن حضرت
معجزات و خبر دادن از عالم غیب
مبعوث گردیدن آن حضرت به رسالت و مشقّت‌های آن جناب از جفاکاران امّت و کیفیت نزول وحی بر آن حضرت
کیفیت معراج پیغمبر اکرم(ص)
هجرت حبشه
شعب ابی طالب و بیرون آمدن از شعب و بیعت کردن انصار، و رحلت ابو طالب و خدیجه(س) و سایر احوال آن حضرت تا اراده هجرت کردن بسوی مدینه
۴) جلد چهارم :
هجرت آن حضرت به سوی مدینه نزول آن حضرت در مدینه و بنای مسجدها و خانه‌ها و سایر وقایع سال اول هجرت
جوامع و نوادر غزوات آن حضرت
کیفیت جنگ بدر غزوات و وقایعی که بعد از جنگ بدر تا جنگ احد واقع شد
جنگ احد
غزوه حمراء الاسد
غزوات و وقایعی است که ما بین جنگ احد و غزوه احزاب واقع شد
جنگ خندق (غزوه احزاب)
غزوه بنی قریظه و شهادت سعد بن معاذ و قبول توبه ابو لبابه
غزوات و وقایعی ما بین غزوه احزاب و غزوه حدیبیه
غزوه حدیبیه و بیعت رضوان
فتح خیبر و برگشت جعفر طیار از حبشه
عمره قضا و نوشتن نامه‌ها به پادشاهان و سایر وقایع تا غزوه مؤته
جنگ موته
غزوه ذات السلاسل
فتح مکه
غزوه حنین و سایر وقایع تا غزوه تبوک
غزوه تبوک و قصه عقبه و مسجد ضرار
نزول سوره برائت
قصه مباهله
سایر وقایع است تا حجة الوداع
حجة الوداع آنچه در آن سفر واقع شد و سایر حج‌ها و عمره‌های آن حضرت
نوادر اخبار آن حضرت، بعضی از احوال اصحاب آن حضرت، معارضات و مناظراتی که میان آن حضرت و میان مشرکان و اهل کتاب و سایر مردم واقع شد
اولاد آن حضرت
عدد همسران آن حضرت و خلاصه احوال ایشان
تزویج زینب و بعضی از احوال زید بن حارثه
امّ سلمه
عایشه و حفصه
خویشان و خدمتگزاران و ملازمان و آزادکرده‌های آن حضرت
فضیلت مهاجران و انصار و صحابه و تابعان و بعضی از مجملات احوال ایشان
فضایل بعضی از اکابر صحابه
حضرت سلمان فارسی
ابوذر غفاری
مقداد بن اسود کندی
فضائل امت پیغمبر(ص) و بعضی از احوال ایشان
وصیت پیغمبر اکرم(ص) و سایر وقایع نزدیک ارتحال آن حضرت وقوع مصیبت کبری و تغسیل و تکفین و دفن و نماز بر آن حضرت و وقایع مقارن آن و بعد از آن احوالی چند که بعد از دفن آن حضرت واقع شد.
