کتاب شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی

اطلاعات کتاب

درباره کتاب

کتاب شناخت انسان در تصعید حیات تکاملی

استاد جعفری‌ این‌ کتاب‌ را به‌ هنگام‌ شرح‌ و تفسیر خطبه‌ی‌ 83 نهج‌ البلاغه‌ به‌ رشته‌ تحریر کشاند، چرا که‌ در نهج‌ البلاغه‌، انسان‌ در دو قلمرو «آن‌ چنان‌ که‌ هست‌» و «آن‌ چنان‌ که‌ باید باشد» مطرح‌ می‌شود. از همین‌ روی‌ در لابه‌لای‌ مطالب‌ این‌ اثر نیز به‌ نهج‌ البلاغه‌ بسیار استناد شده‌ است‌.نهج‌ البلاغه‌ اثر شخصیت‌ بی‌نظیری‌ است‌ که‌ با همه‌ی‌ ابعاد و مشخصات‌ انسان‌ آشنایی‌ داشته‌، و از قله‌ای‌ مرتفع‌ به‌ انسان‌ نگریسته‌ است‌.از نظر استاد به‌ چهار دلیل‌ می‌توان‌ انسان‌شناسی‌ نهج‌ البلاغه‌ را دقیق‌ترین‌ و کامل‌ترین‌ نوع‌ انسان‌شناسی‌ دانست‌.

1-رابطه‌ای‌ که‌ علی ‌(علیه السلام‌) با خود داشته‌، هیچ‌ فردی‌ جز معصومین‌ تاکنون‌ با خود نداشته‌ است‌. هیچ‌ کس‌ چون‌ علی‌(علیه السلام‌) نتوانسته‌ رابطه‌ خود را با عالم‌ هستی‌ تنظیم‌ نماید و از «خود» بهره‌برداری‌ کند.

2-حوادث‌ گوناگونی‌ که‌ در طول‌ حیات‌ علی‌(علیه السلام‌‌) به‌ سراغ‌ وی‌ آمد به‌ گونه‌ای‌ بود که‌ «گویی‌ جهان‌ هستی‌ و تاریخ‌ بشری‌ نمونه‌ی‌ همه‌ حقایق‌ و رویدادهایی‌ را که‌ در نهاد و صور آن‌ دو قلمرو بوده‌ و خواهد بود، برای‌ او نشان‌ داده‌ است‌».

3-تصفیه‌ و تزکیه‌ی‌ درونی‌ علی‌(علیه السلام‌‌) موجب‌ شد او به‌ برترین‌ راه‌ در شناسایی‌ انسان‌ نائل‌ آید.

4-علی‌(علیه السلام‌‌) احاطه‌ای‌ دقیق‌ بر قرآن‌ کریم‌ یعنی‌ مهم‌ترین‌ کتاب‌ انسان‌شناسی‌ داشت‌. نگاهی‌ به‌ متن‌ سخنان‌ امام‌ نشان‌ می‌دهد که‌ وی‌ «قرآن‌ را که‌ کتاب‌ انسان‌ است‌، در همه‌ سطوح‌ روانی‌ خود در حد اعلاء درک‌ نموده‌ است‌».

در این‌ اثر استاد جعفری‌ انسان‌ را از دو دیدگاه‌ «آن‌ چنان‌که‌ هست‌» و «آن‌ چنان‌ که‌ باشد» مورد بررسی‌ قرار داده‌ است‌. مهم‌ترین‌ موضوعاتی‌ که‌ در این‌ اثر مورد بررسی‌ قرار گرفته‌ عبارتند از:

1-علل‌ عقب‌ ماندگی‌ انسان‌شناسی‌

2-چهار نظریه‌ی‌ مهم‌ در طبیعت‌ انسانی‌

3-طبیعت‌ انسانی‌ از دیدگاه‌ اسلام‌ و بررسی‌ این‌ موضوع‌ که‌ قرآن‌ کریم‌ به‌ معرفی‌ طبیعت‌ و تمام‌ ذات‌ نپرداخته‌ است‌.

4-عوامل‌ ضعف‌ انسان‌

5-استعدادهای‌ ذاتی‌ انسان‌ از دیدگاه‌ اسلام‌. در این‌ بحث‌ ویژگیهای‌ انسانی‌ مورد بررسی‌ قرار گرفته‌ است‌.

6-حقوق‌ حیوانات‌ در اسلام‌

این‌ بحث‌ از این‌ جهت‌ مطرح‌ شده‌ تا نشان‌ داده‌ شود که‌ «جان‌ هر جانداری‌ مادامی‌ که‌ عامل‌ ضرر بر انسانها نباشد، محترم‌ است‌».

در این‌ فصل‌، حقوق‌ حیوانات‌ از دیدگاه‌ فقه‌ اسلامی‌ مورد بررسی‌ قرار گرفته‌ است‌. این‌ بحث‌ در واقع‌ جمله‌ی‌ معترضه‌ای‌ است‌ که‌ در ذیل‌ یکی‌ از استعدادهای‌ ذاتی‌ انسان‌ یعنی‌ «حیات‌ فعلیت‌ و دوام‌ خود را می‌خواهد» مطرح‌ شده‌ است‌. این‌ بحث‌ می‌بایست‌ که‌ در فصل‌ جداگانه‌ مطرح‌ می‌شد.

7-بررسی‌ تعریف‌ روان‌ از دیدگاه‌ منابع‌ اسلامی‌ : در بحث‌ از نهمین‌ استعداد ذاتی‌ انسان‌ از دیدگاه‌ اسلام‌، استاد این‌ ویژگی‌ انسانی‌ را مطرح‌ کرده‌ که‌ «فقط‌ با به‌ فعلیت‌ رسیدن‌ بعد روحی‌ حیات‌ انسانی‌ است‌ که‌ شخصیت‌، من‌، روان‌، روح‌ می‌تواند مطرح‌ شود». در ذیل‌ این‌ مطلب‌ استاد به‌ بحث‌ از نفس‌ و روان‌ از دیدگاه‌ متفکران‌ اسلامی‌ پرداخته‌ است‌.

8-عوامل‌ اختلاف‌ آراء روان‌ شناسان‌. در ذیل‌ این‌ جمله‌ی‌ معترضه‌، استاد بحث‌ دیگری‌ را در مورد عواملی‌ که‌ موجب‌ اختلاف‌ آراء روان‌ شناسان‌ شده‌ مطرح‌ می‌کنند.کل‌ این‌ بحث‌ نیز می‌بایست‌ تحت‌ عنوانی‌ مستقل‌ مطرح‌ می‌شد، نه‌ در ذیل‌ استعدادهای‌ ذاتی‌ انسان‌ از دیدگاه‌ اسلام‌ که‌ خود بحث‌ مفصلی‌ است‌.

9-طرق‌ صعود تکاملی‌ روح‌: این‌ عنوان‌ نیز در ذیل‌ نهمین‌ استعداد ذاتی‌ انسان‌ آمده‌ است‌. این‌ بحث‌ خود شامل‌ ده‌ عنوان‌ فرعی‌ است‌. این‌ بحث‌ بسیار مهم‌ می‌بایست‌ در فصلی‌ جداگانه‌ می‌آمد و طرح‌ آن‌ با گستردگی‌ مطالب‌ مطرح‌ شده‌ در این‌ قسمت‌ کتاب‌ مناسب‌ نیست‌.

10-قانونمندی‌ روح‌ انسان‌: این‌ بحث‌ با عنوانی‌ طولانی‌ در چهار سطر آمده‌ که‌ جا داشت‌ به‌ همین‌ عنوان‌ مختصر می‌آمد. استاد، قوانین‌ روح‌ انسان‌ را در ذیل‌ ارتباطهای‌ چهارگانه‌ رابطه‌ی‌ انسان‌ با خود، رابطه‌ی‌ انسان‌ با جامعه‌، رابطه‌ی‌ انسان‌ با جهان‌ هستی‌، رابطه‌ی‌ انسان‌ با خدا، مطرح‌ کرده‌ است‌.

این‌ اثر نفیس‌ شامل‌ مباحثی‌ عمیق‌ در انسان‌شناسی‌ است‌ که‌ اگر عناوین‌ شش‌ و هفت‌ و هشت‌ و نه‌ - که‌ در ذیل‌ عنوان‌ پنج‌ آمده‌ است‌ جداگانه‌ مطرح‌ شود خواننده‌ از کتاب‌ بهره‌ی‌ بیشتری‌ خواهد گرفت‌.

مولف : علامه محمد تقی جعفری

ناشر : موسسه تدوین و نشر آثار علامه جعفری