سید‌هاشم‌بن سلیمان‌بن اسماعیل حسینی بحرانی کتکانی، فقیه، مفسر، محدث و رجالی معروف شیعی در قرن یازدهم و مشهور به علامت البحرین است.
سید‌هاشم بحرانی از دانشمندانی است که کتاب‌های خود را بر اساس نیاز جامعه نگاشته است. موضوع معاد در احادیث یکی از موضوعاتی بود که در تاریخ تألیف کتب شیعه بدان توجه قابل ملاحظه‌ای نشده بود. محدثین و مفسرین در کتب خویش به موضوع معاد اشاره داشته‌اند از جمله کلینی در کتاب‌الجنائز کافی، اما هیچ‌کدام کتاب مستقلی در این باره تألیف نکرده‌اند؛ یکی از علل مباحث فلسفی معاد، شاید فقدان این کتاب‌ها بوده است (از افادات استاد عبدالحسین طالعی). سید‌هاشم بحرانی و علامه مجلسی اولین دانشمندان شیعه هستند که در موضوع معاد کتاب مستقلی نگاشته‌اند. سید بحرانی کتاب معالم‌الزلفی و علامه مجلسی کتاب معاد بحار‌الانوار را تألیف کرده‌اند.
قسمت اول :
مربوط به عالم دنیا و شامل 73 بخش است: فضیلت علم، فضیلت تعلیم، فضیلت مداد علما بر خون شهدا، فضیلت مؤمنی که از خود برگه‌ای در علم به جای گذارد، برتری عالم بر عابد، فضیلت عقل، فضیلت تفکر، شناخت خدا، اثبات صانع، ضرورت شناخت امام علیه السلام، هر که امیر‌المؤمنین را بشناسد خدا را شناخته است، کاتبین اعمال، فضیلت اهتمام‌کنندگان به نیکی‌ها، ابلیس و صفات او، نیت و چرایی نیکوبودن نیت مؤمن از عملش، ریا و باطل‌بودن عبادت به سبب آن، دعا و فضیلت آن، فضیلت نماز، نماز وسطی، فضیلت نماز جماعت، فضیلت نماز شب، فضیلت زکات و جزای مانع زکات، فضیلت روزه، فضیلت حج و عمره، امر به معروف و نهی از منکر و شرایط آن دو، وظیفه مؤمن در قبال خانواده و... از مطالبی است که در عالم دنیایی بدان‌ها پرداخته شده است.
قسمت دوم :
مربوط به احوال مرگ تا قبر و شامل 74 بخش است؛ خالق زندگی و مرگ خداست، علت قبض ارواح توسط عزرائیل، ملک‌الموت دارای یارانی است، معنی آیه «و ما تدری نفس بأیّ أرض تموت»، آگاهی امام علیه السلام از زمان رحلت خود، معنای آیه «وظنّ أنه‌الفراق...»، معنای آیه «رب ارجعون...»، علل مرگ، در سختی جان‌کندن مؤمن را به مصلایش ببرند، حضور ارواح ائمه علیهم السلام هنگام قبض روح مؤمن در نزد مؤمن، عدیله و حضور ابلیس هنگام مرگ، مرگ کفاره گناه مؤمن است، صدقه مرگ بد را دفع می کند، حسن‌ظن به خدا، نامه امیر‌المؤمنین علیه السلام به محمد‌بن ابوبکر درباره مرگ و قبر و روز قیامت، عقبه‌های بسیاری از مرگ تا قیامت است که ساده‌ترین آن‌ها مرگ می باشد، هنگام مرگ مؤمن ملائکه و زمین و آسمان بر او می‌گریند، وفات حضرت آدم علیه السلام، وفات حضرت ادریس علیه السلام، وفات حضرت نوح علیه السلام، وفات حضرت ابراهیم علیه السلام، عروج عیسی علیه السلام، وفات رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، وصیت رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم بر امامت امیر‌المؤمنین علیه السلام در حضور صحابه، شهادت امیر‌المؤمنین و دیگر ائمه علیهم السلام، رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و ائمه علیهم السلام شهید شدند و نام قاتلین‌شان، شیعه آل‌محمد شهید است اگر چه در بستر بمیرد، مردگان روز جمعه، وفات جناب سلمان و ابوذر، نهی از آرزوی مرگ، تأثیر حضور چهل مؤمن بر جنازه مؤمنی، معنای آیه «إنا لله و إنا إلیه راجعون» و... برخی از مطالبی هستند که سید‌هاشم بحرانی بدان‌ها در این بخش پرداخته است.
قست سوم :
درباره عالم برزخ است و از قبر تا قیام قیامت را دربر می‌گیرد که 38 بخش است؛ شریف‌ترین زیارتگاه‌ها قبر رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم است، فضیلت قبر امیر‌المؤمنین علیه السلام، فضیلت قبر امام حسن و امام حسین علیهما‌السلام، سؤال نکیر و منکر در قبر، تلقین، جایگاه ائمه علیهم السلام در بهشت، جایگاه جعفر‌بن ابی‌طالب در بهشت، زیارت قبور مؤمنین و اینکه مؤمنین زیارت‌کنندگان را می‌شناسند، نفع دعا و نماز برای مردگان و... از مطالبی هستند که درباره آن‌ها روایت نقل شده است.
قسمت چهارم :
در عوالم خروج از قبر و وارد شدن در بهشت یا آتش در 145 بخش است؛ عجب از کسی که زندگی این دنیایی را می بیند و زندگی آن دنیا را منکر است، معانی و سبب اسمائی چون یوم‌الحسرت ، یوم‌القیامت ، یوم‌التلاق، یوم‌الدین، یوم‌المشهود، یوم‌الموعود و...، نفخ صور، چگونگی احیای مردگان، معنای آیه «یوم تبدّل‌الأرض غیر‌الأرض»، وصف محشر، شفاعت رسول‌خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم، شفاعت امیر‌المؤمنین علیه السلام برای شیعیان و دوستدارانشان، شفاعت قرآن و مکالمه سور قرآنی با کسانی که آن‌ها را فراموش کرده‌اند، شفاعت عقل، امیر‌المؤمنین علیه السلام قسیم فردوس و دوزخ است، میزان در قیامت انبیا و ائمه علیهم السلام هستند، نامه عمل مؤمن به دست راست اوست، در نامه عمل انسان هیچ کردار کوچک و بزرگی فروگذار نشده است، اصحاب اعراف، وضعیت آنانی که عمل صالح را با گناهی آمیخته‌اند، وضعیت بدهکاری که بمیرد و وارثان دین او را نپردازند، توبه کفاره گناهان است، معنای توبه نصوح، معنای آیه «لیغفر لک‌الله...» فتح/2، معنای آیه «من جاء بالحسنت فله خیر منها...» قصص/84، معنای آیه «إنّ یوم‌الفصل میقاتهم أجمعین...»دخان/40 و... موضوعاتی هستند که درباره هر کدام روایاتی نقل شده است.
قسمت پنجم :
درباره بهشت و جهنم در 131 بخش است: سبب نام‌گذاری بهشت به جنّت، بهشت مهریه حضرت فاطمه است، عمل صالح گهواره‌ای برای صاحبش در بهشت است، منصب ائمه علیهم السلام در بهشت، پاداش آنکه نماز و وضویش کامل و صحیح است، پاداش مؤمنین در بهشت، معنای آیه «فیهن خیرات حسان»، معنای آیه «لایستوی اصحاب‌الجنت ...»، حدیث فضیلت اذان، معنای آیه «والله یدعوا الی دار‌السلام...»، آنکه بمیرد و ذره‌ای حبّ امیر‌المؤمنین در دل داشته باشد و... اندکی از بسیار مطالب این بخش هستند.
خاتمه کتاب دارای چهار فایده است:
فایده اول درباره زندگی رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم قبل از نبوت است که ایشان نیز در کودکی زبان به توحید خدا گشودند و... .
فایده دوم درباره هدایت‌یافتگانی است که متشابهات قرآن را به محکمات ارجاع می‌دهند؛ سپس امام بیان کرده است که در سخنان ما نیز متشابهاتی است که باید به محکمات سخنان‌مان ارجاع داده شوند.
فایده سوم در وجوب تسلیم در برابر اهل‌بیت علیهم السلام و فضیلت مسلمانان (شامل 37 حدیث) است.
فایده چهارم در چندین روایت به تفسیر آیه «أفعیینا بالخلق‌الأوّل...» ق/15 پرداخته است. نویسنده در پایان تذکر داده است که اگر بر غلط آشکاری در احادیث برخوردید از قلم نسخه‌برداران است، چراکه کتب حدیث آفت دیده‌اند و... آن‌گاه سلسله سند خویش در سه شخص ابن‌یعقوب، ابن‌بابویه و محمدبن‌العباس را معرفی کرده است.
شایان ذکر است که علمایی چون کلینی، بحرانی و... که در برخی از کتاب‌های خود فقط به تبویب احادیث پرداخته‌اند در واقع، نظر تألیفی خود را در عناوین ابواب به نمایش گذارده‌اند؛ به طوری که اگر عناوین را بتوان مستقل کنار هم چید نوشته‌ای به قلم این بزرگان خواهد بود. (از افادات آیت الله سیدمحمدرضا جلالی)
