موضوع گزاره هاي هستي شناسي و اَستي شناسي، از زمان بروز و ظهور انسان مورد بحث بوده و محتواي اين دو گزاره، نسبتِ بين آن ها و اعتبار و اصالت هر كدام، موضوع نقد و بررسي فلاسفه، حكما و متفكرين در طيّ تاريخ تفكر قرار گرفته است.
عِمران صابي به عنوان يك متفكر در عصر خود، سؤالاتي را از شمس الشّموس امام عليّ بن موسي الرّضا (ع) مطرح نموده و حضرت به آن ها پاسخ داده است. در واقع، سؤالات عمران صابي درباره هستي شناسيِ خداوند ـ تبارك و تعالي ـ كيفيّتِ وجودِ او و نسبت باري تعالي به سايرِ مراتبِ هستيِ خلق شده از اوست. اين كه موجود اول كيست و چگونه موجودي است، چگونگيِ علمِ باري تعالي به خويشتن، نسبتِ وجودِ او با مخلوقات خود، چگونگيِ شناختِ حق تعالي، چگونگيِ نسبتِ صفات و اسماء به او و چارچوبِ كاربرديِ حواس در شناخت حق تعالي، از جمله موضوعاتي است كه در اين مناظره مطرح شده و مورد بحث قرار گرفته است.
اين مناظره را شيخ صدوق در کتاب توحيد صفحه 417 و عيون اخبار الرّضا(ع)، جلد 1 صفحه 168 و قسمتي از آن را علامه مجلسي در بحارالانوار، جلد 10 صفحه 309 ب 19، و محقّق عاليقدر جناب آقاي عزيزاللّه عطاردي در مسندالرّضا، جلد 2 صفحه 74، آورده اند.
از اين رو، علامه محمدتقي جعفري در تبيينِ معانيِ سؤالات عمران صابي و پاسخ هاي امام رضا (ع)، كوشيده است زواياي پيچيده اين سؤالات را بگشايد و هم زمان پاسخ هاي حضرت را تفسير كند. شايان ذكر است كه ايشان براي اولين بار در اوايل دهه 60 خورشيدي، به تحليل و تفسيرِ اين پرسش و پاسخ پرداخته و پس از گردآوري، بازبيني، تدوين و تنظيمِ آن توسط همكاران با اخلاص و پرتلاش مؤسسه تدوين و نشر آثار علامه جعفري، اينك از نظر خوانندگان عزيز مي گذرد.
مولف : علامه محمد تقی جعفری
ناشر : موسسه تدوین و نشر آثار علامه محمد تقی جعفری