در ابتداي ظهور انسان، به لحاظ تعداد جمعيت و وسعت كرة زمين، ضرورت طرح موضوع حقوق بشر، هم‌چون تعريف خود انسان، كم‌اهميّت بوده است، ولي با افزايش جمعيت و تشكيل جوامع مختلف، مفهوم بشر و حقوق مربوط به او، مورد توجه دانشمندان و حقوق‌دانان قرار گرفته است. شايد رتبة وجودي و ميزان رسالت و وظايف انبياء در طيّ تاريخ هم با اين موضوع مرتبط باشد. پيامبر اسلام خاتم انبياء (ص)، معادلاتِ حقوقيِ انسان‌ها را براي زمان خود تا قيامت ارائه نموده، معتقد است كه اين قوانين به نحوي با ذات انسان و هدف‌گيري‌هاي مبدع اصلي سازگاري دارد. در بخش حقوق جهاني بشر اين مجموعه، استاد محمدتقي جعفري با جهان‌نگريِ خاصِّ خود، ضمن تعريف مفهوم انسان و بشر در ازمنة مختلف، به حقوق و تكاليف او در ارتباط با ديگران و حق تعالي مي‌پردازد. او نخست اعلامية حقوق جهاني بشر سازمان ملل و ديگر اعلاميه‌هايي را كه در نهايت به اين اعلاميه منجر مي‌شود، به دقت بررسي نموده و پس از بيان انگيزه‌هاي تدوين آن، با مراجعه به آيات قرآني و روايات، حقوق بشر از ديدگاه اسلامي را ارائه مي‌كند.
ايشان در بخش اول اين مجموعه مي‌كوشد كه اثبات كند حقوق شش‌گانة يادشده از ديدگاه اسلامي، امري ذاتي بوده، كرامت و شرافتِ ذاتيِ انسان‌ها، چنين حقوقي را براي او الزام‌آور مي‌نمايد. وي در مقايسة حقوق جهاني بشر از ديدگاه اسلام با اعلامية حقوق جهاني بشر از ديدگاه غرب، موادي جامع و پويا را ارائه مي‌كند و در قسمت‌هايي از اين مجموعه، به صورت مفصّل نشان مي‌دهد كه حقوق جهاني بشر سازمان ملل نتوانسته است براي مواد ارائه‌شده، شاخص‌هاي مبنايي را به اثبات برساند.
بخشِ بعديِ اثرِ حاضر، شامل كاوش‌هاي فقهيِ نويسنده است. او نخست تعبّد و تعقل در فقه اسلامي را از ديدگاه جديد و بديع مورد بررسي قرار مي‌دهد و معتقد است كه بر خلاف تصور عاميانه، تعبّد، مبتني بر تعقل است. ايشان ابتدا دو مفهوم تعبّد و تعقل را تعريف نموده و مي‌گويد: «هر انديشه‌اي كه با پيروي از اصول و قوانين ثابت‌شده به جريان بيفتد، تعقل ناميده مي‌شود».
به اعتقاد او: فقه اسلامي براي مديريتِ حياتِ دنيوي و اُخرويِ آدمي در مسير به ثمر رساندنِ شخصيتِ رو به كمالِ او وضع شده است.
در بخش‌هاي پاياني اين مجموعه، چند اصل و قاعدة مهم فقهي كه در جوامع فعلي مورد نياز است، بررسي و تحليل شده است: اصول و قواعد فقهي، قاعدة لا ضرر و ضرار، طهارت اهل كتاب، ذبايح اهل كتاب، حلّيّت و حرمت گوشت انواع حيوانات، عدم انحصار زكات در مواد نُه‌گانه، حرمت سقط جنين، كيفر سرقت، مسئوليت مدني ناشي از جُرم كودكان بزهكار، امر به معروف و نهي از منكر، و در پايان، حقوق حيوانات در اسلام، از جمله موضوعات مهمي هستند كه از ديدگاه ايشان ارائه شده است.
اين مجموعه نشان مي‌دهد كه چگونه مي‌توان جهان‌بيني قرآن كريم را كه همان گزاره‌هاي هستي‌شناسانه است، در قواعد حقوقي و فقهي كه همان گزاره‌هاي هستي است، در نظر گرفت. چه، بيش‌تر آيات قرآن، مربوط به آيات جهان‌بيني و درصد كمي از آن، مربوط به آيات حقوقي و فقهي است.
محمدتقي جعفري با گسترة ذهني و مطالعات وسيع و دقت نظر خود، توانسته است حقوق و فقه اسلامي را از عينك جهان‌بيني و جهان‌نگريِ قرآن ارائه كند و استفتائات و پاسخ‌هاي ايشان، اين روش بديع و اسلاميِ ايشان را نشان مي‌دهد.
مولف : علامه محمدتقی جعفری
ناشر : موسسه تدوین و نشر آثار علامه محمد تقی جعفری
