کتاب آئین بندگی و نیایش ترجمه عدة الداعی

عُدّةُ الدّاعی و نَجاحُ السّاعی کتابی است در موضوع ادعیه و اخلاق تألیف احمد بن محمد بن فهد حلی (متوفای ۸۴۱ق). این کتاب مشهورترین اثر ابن فهد حلی و از کتاب‌های مهم در موضوع خود است و چندین بار با ترجمه‌های مختلف فارسی منتشر شده است. مؤلف در ابوابی شش گانه به مباحثی همچون تعریف دعا، ترغیب بر آن، کیفیت و آداب دعا خواندن و... پرداخته و در هر باب احادیث مربوط به آن موضوع را گردآوری کرده است. ابن فهد خود این کتاب را تلخیص کرده است.

ابوالعباس جمال الدین احمد بن شمس الدین محمد بن فَهْد حِلّی اَسَدی (۷۵۷-۸۴۱ق)، از عالمان، فقیهان و محدّثان امامی و شهرت او بیشتر در اخلاق، دعا و سیر و سلوک است. او در ۸۴۱ ه‍.ق کربلا وفات یافت و در باغ نقیب علویین به خاک سپرده شد.

علت نام گذاری

مؤلف در مقدمه کتاب می‌نویسد: چون مناجات با خداوند وسیله نجات و کلید عطاست و اینکه برای اجابت دعا اسباب و خصوصیاتی است، به تألیف این اثر دست یازیده و آن را «عدّه الداعی و نجاح الساعی» نام نهاده است.

ابواب کتاب

ابن فهد کتاب خود را این چنین تقسیم کرده است:

مقدمه: در تعریف دعا و معنای لغوی و اصطلاحی آن است. مقدمه که مختصر است بیشتر عنایت به ذکر اخبار «مَن بَلَغ» دارد که هر کس حدیثی در استحباب چیزی بشنود و به آن عمل کند ثواب آن را می‌برد، اگر چه پیامبر(ص) آن را نگفته باشد.

این کتاب شامل شش باب است که عبارتند از:

باب اول، ترغیب بر دعا است از راه عقل و نقل؛ در این باب ابتدا دلیلی عقلی بر لزوم دعا کردن بنده آورده، پس از آن روایات پیامبر(ص) و ائمه(ع) را ذکر کرده است. همچنین آیات قرآن را آورده و بر آنها استدلال نموده است. مؤلف در بین مطالب، اشکالات متعددی که ممکن است به ذهن انسان خطور کند را مطرح کرده و به آنها جواب‌های کاملی داده است.

باب دوم، در اسباب اجابت دعا؛ ابن فهد در این قسمت، هفت عامل اساسی را مطرح کرده از جمله خود دعا، وقت دعا، مکان دعا، اوقات دعا و... سپس پیرامون هر یک، روایات مربوطه را ذکر کرده است.

باب سوم، در دعا کننده: این باب در ۲ بخش مرتب شده؛

اول، آنها که دعایشان مستجاب می‌شود.

دوم، آنها که دعایشان مستجاب نمی‌شود. و روایات دربارهٔ هر یک.

باب چهارم، در کیفیت دعا؛ شامل:

مقدمات دعا، مانند: طهارت، استعمال بوی خوش، استقبال قبله و...

آداب مقارن دعا مانند تکرار، مخفی کردن دعا، گروهی دعا کردن و...

آداب بعد از دعا، مانند همیشگی بودن دعا، کشیدن دست به صورت و صلوات فرستادن، ترک گناهان بعد از دعا و...

خاتمه، بحثی در ریا و عُجب با استفاده از روایات معصومین(ع) که شامل معنای آنها، خطرات، راه علاج و... می‌شود.

باب پنجم، در ذکر است. ابن فهد استحباب ذکر در همه اوقات را متذکر شده و سپس بعضی از اذکار را از جمله ذکر تحمید، تهلیل و تکبیر، تسبیحات اربعه و... بر شمرده است.

باب ششم، در تلاوت قرآن: ابن فهد درباره قرآن در خانه داشتن و قرائت آن، قرائت قرآن قبل از خواب، شفا گرفتن به قرآن و... سخن می‌گوید. در پایان این باب نیز، فوایدی از آیات و سور قرآن ذکر کرده است.

خاتمه: ابن فهد حلی، در خاتمه، اسماءالله الحسنی را با ذکر روایتی از پیامبر(ص) بیان کرده، پس از آن هر یک از ۹۹ اسم الهی را توضیحی مختصر داده و در پایان سخنی در مورد تکثّر اسماء الهی و یگانه بودن خداوند و وجه جمع این دو بیان نموده است.

پژوهش‌های پیرامون کتاب

تلخیص کتاب

مؤلف پس از تألیف کتاب، تلخیص آن را با نام «نبذة الباغی فی ما لا بد منه من آداب الداعی» تألیف کرد.. علت آن را هم این دانسته که کتاب حاضر برای کسانی است که تفصیل را بخواهند.

مولف : علامه حلی ( ره)

ناشر : بنیاد معارف اسلامی