کتاب جلاء العیون, زندگی چهارده معصوم (ع)

این کتاب درباره تاریخ زندگانی چهارده معصوم(ع) است که در چهارده باب نگاشته شده و هر باب شامل فصول متعددی است. جلاء العیون با توجه به نگرش مؤلف آن کتابی اعتقادی - کلامی نیز قلمداد می گردد.

مجلسی منابع خود را با حذف سلسله اسناد آورده و محقق کتاب آنها را از استخراج کرده و در پاورقی ثبت نموده است. وی در مقدمه تأکید کرده که تفاوت این اثر با دیگر آثاری که در تاریخ ائمه نوشته شده آن است که تنها از احادیث معتبر و کتب امامیه نقل می کند.

علت نام‌گذاری کتاب

علامه مجلسی آنچه در این اثر می‌آورد مصائب آن حضرات و ثواب گریه و تأکید بر بخش تاریخ شهادت آنان است. از این ‌رو ذکر می‌کند که چون اشک‌ریختن در مصائب پیشوایان دین، موجب جلای دیده‌های ظاهر و باطن مؤمنین می‌گردد، آن را «جلاء العیون» نامیده است.

انگیزه تألیف

مؤلف در مقدمه کتاب می‌گوید که در بحارالأنوار به تفصیل به زندگانی چهارده معصوم پرداخته و در حیاة القلوب نیز به اختصار مطالبی آورده است؛ اما چون کتاب اول برای عموم مفید نیست و کتاب دوم هم دسترس نبود با وجود اشتغالات فراوان به اثری جدید در تاریخ چهارده معصوم دست زده که به زبان فارسی و منحصر در بیان ولادت و شهادت پیامبر(ص) و ائمه(ع) باشد. از این رو ابواب چهارده‌گانه این اثر - جز باب امام حسین(ع) که مشتمل بر ۲۳ فصل است - مشتمل بر دو تا چند فصل در ولادت، شهادت و بیان ستم‌هایی است که بر هر امام رفته است.

سبک و روش نگارش

مجلسی منابع خود را با حذف سلسله اسناد آورده و محقق کتاب آنها را از استخراج کرده و در پاورقی ثبت نموده است. وی در مقدمه تأکید کرده که تفاوت این اثر با دیگر آثاری که در تاریخ ائمه نوشته شده آن است که تنها از احادیث معتبر و کتب امامیه نقل می‌کند.

محتوای کتاب

مقدمه: ثواب گریستن بر مصائب

باب اول: در بیان ولادت و وفات ابوالقاسم محمد مصطفی (ص) و بعضی از اموال کریمه و مناقب آن حضرت این باب مشتمل بر ۶ فصل است:

فصل اول: نام و نسب حضرت رسول (ص)

فصل دوم: ابتدای نور رسول خدا (ص)

فصل سوم: ولادت با سعادت آن حضرت

فصل چهارم: وصایای حضرت رسول (ص)

فصل پنجم: وفات حضرت رسول (ص)

فصل ششم: غرائب بعد از دفن آن حضرت

باب دوم: در بیان تاریخ ولادت با سعادت و وفات و بعضی از اموال کریمه و مناقب فاطمه زهرا (س)، شامل ۸ فصل است:

فصل اول: ولادت حضرت فاطمه (س)

فصل دوم: فضائل حضرت فاطمه (س)

فصل سوم: فضائل و مناقب و معجزات فاطمه (س)

فصل چهارم: در سیره و مکارم اخلاق فاطمه (س)

فصل پنجم: در تزویج امیرالمومنین(ع) و زهرا (س)

فصل ششم: در معاشرت امیر المومنین (ع) و فاطمه (س)

فصل هفتم: در شهادت و ستم هائی که به فاطمه (س) شد

فصل هشتم: در تظلم حضرت فاطمه (س)

باب سوم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت علی بن ابی طالب (ع) این فصل شامل ۵ فصل است:

فصل اول: در ولادت حضرت علی (ع)

فصل دوم: در خبر دادن شهادت امیر المومنین (ع)

فصل سوم: در کیفیت شهادت حضرت حضرت امیر المومنین (ع)

فصل چهارم: در کیفیت کفن و دفن و غسل امیر المومنین (ع)

فصل پنجم: در احوال قاتل امیر المومنین (ع)

باب چهارم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت امام حسن مجتبی(ع)، این فصل شامل ۶ فصل است:

فصل اول: ولادت و اسم و لقب آن حضرت

فصل دوم: فضایل آن حضرت

فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت

فصل چهارم: در معجزات آن حضرت

فصل پنجم: در احوالات بعد از شهادت امام حسن (ع) و علت صلح امام

فصل ششم: در کیفیت شهادت

باب پنجم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت حضرت سید الشهدا و خامس آل عبا، ابا عبدالله الحسین (ع) و بعضی از احوال و مناقب و معجزات آن حضرت، این فصل شامل ۲۳ فصل است و برخی از آن ها عبارتند از:

فصل اول: در ولادت آن حضرت

فصل دوم: در فضایل و مناقب آن حضرت

فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت

فصل چهارم: در نص خلافت و امامت و معجزات سید الشهدا (ع)

فصل پنجم: بیان ثواب گریستن بر مصائب حضرت سید الشهدا (ع)

فصل ششم: ذکر مصائب امام حسین (ع)

فصل هفتم: وقایع بعد از شهادت و …

باب ششم: در بیان ولادت و شهادت امام چهارم علی بن الحسین زین العابدین(ع) شامل ۳ فصل است:

فصل اول: ولادت و شهادت امام زین العابدین (ع)

فصل دوم: شداید و احزانی که به آن حضرت وارد شد

فصل سوم: جوری که بر شیعیان آن حضرت وارد شد

باب هفتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات امام پنجم ابی جعفر محمد بن علی باقر(ع) علوم الاولین والاخرین، این باب شامل ۲ فصل است:

فصل اول: احوالات امام محمد باقر (ع)

فصل دوم: اتفاقات میان آن حضرت و مخالفان

باب هشتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات امام ششم حضرت ابو عبد الله جعفر بن محمد الصادق (ع)، این باب شامل ۴ فصل است:

فصل اول: احوالات امام جعفر صادق (ع)

فصل دوم: جوری که از جابران آن حضرت وارد شد

فصل سوم: تاریخ شهادت آن بزرگوار

فصل چهارم: ستم هایی که در زمان آن حضرت به شیعیان واقع شد

باب نهم: دربیان تاریخ احوال امام هفتم ابوالحسن موسی بن جعفر (ع)، این باب شامل ۳ فصل است:

فصل اول: احوالات امام موسی کاظم (ع)

فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت

فصل سوم: ستم هایی که در زمان آن حضرت بر خویشان و شیعیان واقع شد

باب دهم: در بیان تاریخ احوال امام هشتم حضرت ابو الحسن علی بن موسی الرضا (ع)،

این باب شامل ۲ فصل است:

فصل اول: احوالات حضرت رضا (ع)

فصل دوم: خبر دادن اجدادشان از شهادت ایشان

باب یازدهم: در بیان تاریخ ولادت و وفات امام نهم حضرت ابی جعفر محمد بن علی الجواد (ع) و بیان اسم و لقب و کیفیت آن جناب، این باب شامل ۲ فصل است:

فصل اول: احوالات امام محمد تقی (ع)

فصل دوم: شهادت و بعضی احوال آن حضرت

باب دوازدهم: در بیان تاریخ ولادت امام علی بن محمد النقی (ع) ابن باب شامل یک فصل است:

احوالات امام علی النقی (ع)

باب سیزدهم: در بیان تاریخ ولادت و اسم و لقب و کیفیت امام حسن عسکری (ع)، این باب شامل ۲ فصل است:

فصل اول: احوالات امام حسن عسکری (ع)

فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت

باب چهاردهم: در بیان تاریخ ولادت حجة بن الحسن (ع) است.

ناشر: انتشارات اجود